تظاهرکنندگان با در دست داشتن پوسترهایی از گروگان‌ها، از جمله ایدان الکساندر، شهروند دوگانه اسرائیلی و آمریکایی، در تل‌آویو. اعتبار: احمد غرابلی/خبرگزاری فرانسه — گتی ایمیجز
تظاهرکنندگان با در دست داشتن پوسترهایی از گروگان‌ها، از جمله ایدان الکساندر، شهروند دوگانه اسرائیلی و آمریکایی، در تل‌آویو. اعتبار: احمد غرابلی/خبرگزاری فرانسه — گتی ایمیجز

چگونه حماس و ایالات متحده تلاش کردند تا به توافق تبادل اسرا دست یابند

آمریکایی‌ها عجله داشتند.

آدام بوهلر، یکی از مقامات ارشد ایالات متحده، از حماس می‌خواست که با آزادی آخرین گروگان آمریکایی-اسرائیلی زنده در غزه موافقت کند تا پرزیدنت ترامپ بتواند آزادی او را در سخنرانی خود در کنگره اعلام کند.

به گفته چهار نفر آشنا به این بحث، دو طرف هنوز در حال چانه‌زنی بودند که آقای ترامپ وارد کنگره شد و نتوانستند به ضرب‌الاجل برسند و رئیس‌جمهور فقط به اشاره‌ای گذرا به گروگان‌ها در غزه بسنده کرد.

با این حال، مذاکرات که دهه‌ها خصومت ریشه‌دار را نادیده می‌گرفت، روز بعد ادامه یافت و نشان داد که دو طرف چقدر مشتاق رسیدن به توافق هستند.

همه چیز در ماه مارس شروع و تمام شد. با وجود اینکه ایالات متحده از اسرائیل در کارزار خود در غزه علیه حماس حمایت کرده است، که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حمله‌ای را انجام داد که منجر به کشته شدن حدود ۱۲۰۰ نفر در اسرائیل شد، مقامات دولت ترامپ سه بار با مقامات ارشد حماس در قطر دیدار کردند. به گفته این چهار نفر، این دیدارها نقض سیاست دیرینه ایالات متحده مبنی بر عدم تماس با این گروه مسلح بود، که ایالات متحده آن را یک سازمان تروریستی می‌داند.

آقای ترامپ آزادی همه گروگان‌ها را به یک هدف اصلی تبدیل کرده بود و قصد داشت موفقیتی را نشان دهد که دولت بایدن در آن با مشکل مواجه شده بود. با این حال، در دیدار با نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو در این هفته، اظهارات او درباره گروگان‌ها تا حد زیادی تحت‌الشعاع صحبت درباره تعرفه‌ها و دیپلماسی با ایران قرار گرفت.

مذاکرات ماه مارس رویکرد موقت دولت ترامپ به دیپلماسی را برجسته کرد. اما در مواجهه با مخالفت شدید اسرائیل، تردید حماس و تغییر موضع دولت ترامپ، توافقی برای آزادی گروگان، ایدان الکساندر، هرگز محقق نشد.

این گزارش بر اساس گفتگو با شش نفر آشنا به جلسات غیرعلنی است که همگی به شرط ناشناس ماندن برای بحث درباره دیپلماسی حساس صحبت کردند.

این مذاکرات جدا از تلاش‌های بن‌بست اسرائیل و حماس برای تمدید آتش‌بس مشکل‌دارشان بود. مرحله اول توافق‌نامه‌ای که در ژانویه امضا شد، بدون توافق برای انتقال به مرحله دوم، که خواستار پایان جنگ و خروج اسرائیل از غزه بود، منقضی شده بود.

آقای نتانیاهو گفته است که جنگ تا زمانی که شاخه نظامی و دولت حماس برچیده نشوند، پایان نخواهد یافت، در حالی که به نظر می‌رسد حماس فقط مایل است از کنترل دولت غیرنظامی دست بردارد، اما نه از سلاح‌های خود.

این بن‌بست باعث شد مقامات آمریکایی این تصور را داشته باشند که فقط مسئله زمان است تا اسرائیل عملیات نظامی خود را در غزه از سر بگیرد، که این امر آقای الکساندر و آزادی اجساد چهار آمریکایی-اسرائیلی دیگر را به خطر می‌اندازد. به گفته دو نفر آشنا به این موضوع، آقای بوهلر معتقد بود که حماس ممکن است بخواهد به آقای ترامپ ژستی نشان دهد و یک توافق جانبی می‌تواند به ایجاد انگیزه برای بحث‌های جدی درباره مرحله ۲ کمک کند.

شورای امنیت ملی کاخ سفید به درخواست برای اظهار نظر در این مقاله پاسخ نداد.

روز اولین دیدار، پس از افطار، وعده غذایی روزه‌داران در ماه مبارک رمضان، سه مقام حماس از آقای بوهلر، سرمایه‌گذار سهام خصوصی که نامزد آقای ترامپ برای سمت فرستاده ویژه در امور گروگان‌ها بود، و مشاورش، فارغ‌التحصیل جدید دانشکده بازرگانی هاروارد، استقبال کردند. آنها در یک اتاق نشیمن با یک نقاشی دیواری بزرگ از مسجد الاقصی در بیت‌المقدس و تصویری از اسماعیل هنیه، رئیس سیاسی حماس که در ماه ژوئیه توسط اسرائیل کشته شد، دیدار کردند.

پس از نیمه‌شب، مقامات درباره ماهیت تاریخی این دیدار تأمل کردند و کنافه، یک شیرینی خاورمیانه‌ای، خوردند و آب پرتقال تازه نوشیدند. به گفته چهار نفر آشنا به این گفتگو، آنها همچنین درباره درگیری اسرائیل و فلسطین و حمله ۷ اکتبر بحث کردند.

به گفته این چهار نفر، مقامات حماس، طاهر النونو، باسم نعیم و اسامه حمدان، تلاش کردند تا به احساسات همتایان آمریکایی خود متوسل شوند. آقای النونو استدلال کرد که حماس در تلاش است تا آزادی را برای فلسطینی‌ها تأمین کند - ارزشی که به گفته او مورد علاقه آمریکایی‌ها است. به گفته مقامات بهداشتی غزه، که بین غیرنظامیان و مبارزان تمایز قائل نمی‌شوند، حدود ۵۰,۰۰۰ نفر در این جنگ کشته شده‌اند و برخی از معترضان در غزه از حماس خواسته‌اند که کنار بکشد.

دو روز پس از اولین دیدار، آقای بوهلر بازگشت تا با خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد حماس، صحبت کند. به گفته این چهار نفر، آقای الحیه گفت که حماس معمولاً در ازای یک گروگان مانند آقای الکساندر، خواستار آزادی ۵۰۰ زندانی فلسطینی از بازداشت اسرائیل می‌شود، اما به عنوان یک ژست حسن نیت و برای صرفه‌جویی در وقت، فقط ۲۵۰ نفر، از جمله ۱۰۰ نفر که در حال گذراندن حبس ابد هستند، را درخواست می‌کند.

به گفته دو نفر آشنا به این بحث، آقای الحیه گفت که معتقد است ایالات متحده می‌تواند اسرائیلی‌ها را تحت فشار قرار دهد تا این تعداد افراد را آزاد کنند.

یکی از دستیاران آقای الحیه و آقای نعیم، سخنگوی حماس که به طور کلی از طرف سازمان صحبت می‌کند، به درخواست‌های دقیق برای اظهار نظر پاسخ ندادند. یک مقام فلسطینی جزئیات کلی این گفتگوها را به شرط ناشناس ماندن تأیید کرد.

بعداً در همان روز، آقای بوهلر ۱۰۰ زندانی محکوم به حبس ابد را پیشنهاد داد و قول داد که ۱۵۰ زندانی سطح پایین‌تر را در تاریخ بعدی در ازای آقای الکساندر آزاد کند.

اسرائیل تقریباً ۳۰۰ زندانی دارد که در حال گذراندن حبس ابد هستند و مقامات از دادن تعداد زیادی از آنها در ازای یک گروگان واحد محتاط بوده‌اند.

آقای بوهلر به دلیل این گفتگوها تحت فشار اسرائیل قرار داشت. به گفته دو نفر آشنا به این تماس، او یک تماس تلفنی خشمگینانه از رون درمر، مشاور آقای نتانیاهو، دریافت کرد که نارضایتی خود را از اینکه آقای بوهلر اسرائیل را از قبل مطلع نکرده است، ابراز کرد. روز بعد، آکسیوس گزارش داد که آقای بوهلر با حماس دیدار کرده است - افشاگری که مقامات آمریکایی گفتند معتقدند توسط مقامات اسرائیلی برای خرابکاری در مذاکرات ترتیب داده شده است. آقای درمر به درخواست برای اظهار نظر پاسخ نداد.

ایالات متحده اغلب در مورد مسائل حساس امنیت ملی با اسرائیل مشورت می‌کند، اما مقامات دولت ترامپ ممکن است نخواسته‌اند مقامات اسرائیلی را در جریان قرار دهند زیرا اسرائیل تلاش قبلی برای دیدار با رهبران حماس را مختل کرده بود.

در آن مورد، بلافاصله پس از تحلیف آقای ترامپ در ۲۰ ژانویه، آقای بوهلر به دوحه، قطر سفر کرد، جایی که امیدوار بود با مقامات حماس دیدار کند، از جمله دلایل دیگر برای این سفر. اما وقتی دفتر نخست‌وزیری اسرائیل از برنامه‌های آقای بوهلر مطلع شد، مقامات اسرائیلی در کاخ سفید مداخله کردند. کاخ سفید این دیدار را لغو کرد.

در طول دیدارهای ماه مارس، آقای بوهلر در تماس نزدیک با استیو ویتکوف، فرستاده آقای ترامپ در خاورمیانه بود و مواضع را هماهنگ می‌کرد و به‌روزرسانی‌ها را ارائه می‌داد.

به گفته دو نفر، پیش از سومین و آخرین دیدار با حماس در ۵ مارس، مقامات آمریکایی دیگر احساس نمی‌کردند که پیشنهادشان امکان‌پذیر است. آنها تصمیم گرفتند که بیشترین چیزی که می‌توانند پیشنهاد دهند ۱۰۰ زندانی بدون وعده محکومیت حبس ابد در ازای آقای الکساندر خواهد بود.

به گفته دو نفر آشنا به این موضوع، این پیشنهاد همچنین شامل آزادی زنان و کودکان فلسطینی در ازای چهار جسد گروگان آمریکایی اسرائیلی، از سرگیری تحویل کمک‌ها به غزه و برنامه‌ای برای اعزام آقای ویتکوف به دوحه برای حل و فصل جزئیات تبادل و آغاز یک گفتگو درباره مرحله ۲ خواهد بود. روزها قبل، اسرائیل ورود کمک‌ها به این منطقه را برای تحت فشار قرار دادن حماس قطع کرده بود.

این دیدارها همچنین به دیدگاه حماس در مورد آینده غزه پرداختند. آقای الحیه به مذاکره‌کنندگان آمریکایی خود گفت که حماس برای یک آتش‌بس ۵ تا ۱۰ ساله باز است که در آن این گروه سلاح‌های خود را زمین بگذارد.

به گفته چهار نفر آشنا به این گفتگو، از جمله پیشنهادات دیگر، آقای الحیه همچنین گفت که حماس خواستار آزادی دو تن از رهبران بنیاد سرزمین مقدس مستقر در تگزاس، که در سال ۲۰۰۸ در ایالات متحده به اتهام ارائه "حمایت مادی" به این گروه محکوم شده بودند، است.

به گفته چهار نفر مطلع از این موضوع، در پایان آخرین دیدار، آقای بوهلر به آقای الحیه گفت که آخرین پیشنهاد او قطعی است و اگر حماس تا زمان پرواز هواپیمای او ظرف چند ساعت آن را نپذیرد، ممکن است دیگر روی میز نباشد. آقای الحیه پیشنهاد کرد که حماس آن را نخواهد پذیرفت، حتی اگر خودش این معامله را بخواهد.

یک هفته بعد، حماس بیانیه‌ای صادر کرد مبنی بر اینکه آماده است تا برای آزادی آقای الکساندر و اجساد گروگان‌های آمریکایی اسرائیلی، معامله‌ای انجام دهد. به گفته دو نفر آشنا به محتوای آن، این پیشنهاد شبیه به پیشنهادی بود که آقای بوهلر ارائه کرده بود.

اما خیلی کم و خیلی دیر بود: آقای بوهلر دیگر مستقیماً با این گروه مذاکره نمی‌کرد. هنگامی که آقای ویتکوف در اواسط ماه مارس به دوحه سفر کرد، از حماس خواست که بدون تضمین در مورد پایان جنگ، با آزادی چند گروگان زنده موافقت کند.

روزها بعد، اسرائیل کارزار بمباران خود را در غزه از سر گرفت، در حالی که آقای الکساندر هنوز در اسارت بود.

ابوبکر بشیر در تهیه این مقاله مشارکت داشته است.