تهران — یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، سرتیپ علی شادمانی، در سخنرانی این هفته از خرید جنگنده‌های سوخو-35 روسی که مدت‌ها در انتظار آن بودند، خبر داد.
در حالی که تعداد جنگنده‌ها اعلام نشده است، این خرید بر عزم ایران برای نوسازی ناوگان هوایی فرسوده خود و رسیدگی به آسیب‌پذیری‌های پدافند هوایی خود تأکید دارد.
اما تحویل‌ها فراتر از ارتقاء نظامی است، زیرا جمهوری اسلامی امیدوار است که آنها به طور اساسی موضع استراتژیک خود را به همراه پیامی برای دشمن اصلی خود، اسرائیل، و تا حد کمتری برای رقبای عرب منطقه‌ای خود تغییر دهند.
چرا ایران به این هواپیماها نیاز دارد؟
نیروی هوایی ایران برای دهه‌ها به ترکیبی از هواپیماهای اف-4، اف-5 و اف-14 ساخت آمریکا که همگی توسط سلسله پهلوی طرفدار غرب قبل از سرنگونی آن در انقلاب 1979 خریداری شده بودند، متکی بوده است.
حکومت تئوکرات حاکم همچنین ژنرال های نخبه نیروی هوایی دوران پهلوی را سرکوب کرد و بسیاری را در ماه های پر هرج و مرج پس از انقلاب به عنوان بخشی از پاکسازی گسترده با هدف تثبیت قدرت خود به جوخه های آتش سپرد.
جنگ دهه 1980 با عراق همسایه، قابلیت های عملیاتی نیروی هوایی ایران را بیشتر فلج کرد.
از آن زمان، این روند نزولی با تحریم های غرب که توانایی تهران برای مدرن سازی ناوگان هوایی خود را محدود کرد، تسریع شده است. علیرغم تلاش های مهندسان ایرانی برای نگهداری و ارتقاء هواپیماها، محدودیت ها آشکار شده است. ایران همچنان در تلاش است در حالی که دشمنان منطقه‌ای مانند اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، هواپیماهای پیشرفته غربی مانند F-35 و یوروفایتر تایفون را در اختیار دارند و از آنها استفاده می کنند.
هواپیمای روسی تحویل شده به ایران یک جنگنده بسیار مانورپذیر نسل 4.5 است که توسط شرکت سوخو با طیف گسترده ای از موشک های هوا به هوا و هوا به زمین ساخته شده است. موتورهای قدرتمند AL-41F1S آن رانش فوق العاده ای را ارائه می دهند و آن را هم در موقعیت های تهاجمی و هم تدافعی بسیار موثر می کند.
پیامدهای ژئوپلیتیکی
این تحویل کمتر از دو هفته پس از امضای توافقنامه مشارکت راهبردی جامع ایران و روسیه که مدت‌ها در انتظار آن بود، انجام شد که عمدتاً بر همکاری‌های دفاعی بین دو کشور تحریم‌شده متمرکز است. این قرارداد 20 ساله یکی از گسترده ترین ترتیبات امنیتی است که جمهوری اسلامی از زمان تاسیس خود در سال 1979 دنبال کرده است.
بر اساس گزارش ها، مسکو از زمان تهاجم به اوکراین در سال 2022، چندین محموله از پهپادهای شاهد ساخت ایران و همچنین موشک های بالستیک دریافت کرده است که بر اساس ارزیابی های اطلاعاتی غرب، به طور گسترده در اوکراین مورد استفاده قرار گرفته اند و به روسیه کمک کرده اند تا چالش ها و کمبودهای نظامی خود را جبران کند. علیرغم شواهد و انتقادات بین‌المللی فزاینده، تهران مکرراً چنین محموله‌هایی را انکار کرده است.
ایالات متحده و متحدانش نیز در مورد افزایش همکاری روسیه و ایران ابراز نگرانی کرده اند و بیم دارند که دسترسی ایران به سلاح های پیشرفته می تواند جاه طلبی های آن را در خاورمیانه، به ویژه علیه اسرائیل و منافع آمریکا، جسورتر کند.
به طور قابل توجهی، محموله سوخو-35 در بحبوحه افزایش احتمالات حمله اسرائیل با حمایت ایالات متحده به سایت های هسته ای ایران انجام می شود. در حالی که ایران با احتیاط نسبت به دیپلماسی با دولت جدید رئیس جمهور دونالد ترامپ ابراز تمایل کرده است، تهدید حمله اسرائیل همچنان پابرجاست.
در ماه اکتبر، اسرائیل به تعدادی از پایگاه های نظامی ایران در یک سری حملات متقابل ناشی از جنگ غزه حمله کرد. اسرائیل گزارش داد که این عملیات موفق به تخریب عمیق قدرت پدافند هوایی ایران شده و سایت های هسته ای آن را بیشتر در معرض دید قرار داده است. تهران خسارات را کم اهمیت جلوه داد و ادعا کرد که این سامانه ها به سرعت بازسازی شده اند.
در مقاله ای که روز چهارشنبه منتشر شد، روزنامه تندرو وطن امروز به ویژگی های جنگی هواپیمای روسی و چگونگی ارتقای قدرت دفاعی ایران پرداخت و گزارش داد که سوخو-35 و قابلیت های موشکی و پهپادی ایران به طور قابل توجهی قدرت نظامی کشور را تقویت می کند.
با این حال، چندین کارشناس نظامی ایرانی، ضمن اذعان به قابلیت‌های هواپیماهای سوخو-35، به رسانه‌های محلی خاطرنشان کردند که بعید است تراز نظامی را در خاورمیانه به طور چشمگیری تغییر دهند، زیرا ایران همچنان با موانع متعددی در استفاده مؤثر از آنها روبرو است.
از جمله این چالش ها آموزش خدمه و نگهداری است. عملیاتی نگه داشتن جت ها مستلزم تامین مطمئن قطعات و پشتیبانی فنی از روسیه خواهد بود. این روند می تواند با مشغله مسکو با اوکراین و همچنین سابقه آن در تاخیر در - اگر نگوییم زیر پا گذاشتن - تعهدات به ایران در سایر زمینه های همکاری، از جمله انرژی هسته ای، مختل شود.
همچنین، اسرائیل در مقابله با جنگنده های ساخت روسیه تجربه دارد.
پیام سیاسی
خرید این جت ها توسط ایران پیامی مبنی بر قصد آن برای پایان دادن به انزوای نظامی خود است. شادمانی، ژنرالی که دریافت محموله های سوخو-35 را اعلام کرد، هشدار داد که اگر اسرائیل "به طور احمقانه ای" علیه ایران اقدام کند، با "ضربه ای تلخ" روبرو خواهد شد. به وضوح انتظار می رود که این خرید باعث شود اسرائیل در مورد حمله به تاسیسات هسته ای خود تجدید نظر کند.