واشنگتن — ایران در حال نشان دادن آمادگی برای مذاکرات هسته‌ای با ایالات متحده – طبق شرایط خودش – است.
روز پنجشنبه، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، گفت تهران پاسخ رسمی خود را از طریق عمان به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ارسال کرده است. ترامپ اوایل این ماه در نامه‌ای به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، خواستار مذاکرات هسته‌ای جدید شده بود. بنا بر گزارش‌ها، این نامه شامل مهلتی دو ماهه برای رسیدن به توافق بوده و نسبت به عواقب نظامی در صورت امتناع ایران هشدار داده است.
عراقچی محتوای نامه را فاش نکرد اما گفت ایران همچنان مایل به شرکت در مذاکرات رو در رو با دولت ترامپ «تحت فشار حداکثری و تهدیدات نظامی» نیست. رسانه‌های دولتی روز پنجشنبه به نقل از او گفتند که ایران تنها برای «مذاکرات غیرمستقیم» آماده است که در دولت‌های پیشین آمریکا از طریق واسطه‌هایی از جمله عمان، قطر و سوئیس انجام می‌شد.
سوزان دی‌ماجیو، عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت ایرانی‌ها «با توجه به سطح بالای بی‌اعتمادی، بیش از حد محتاط عمل می‌کنند». دی‌ماجیو افزود، این واقعیت که سبک‌های مذاکراتی دو طرف نمی‌تواند متفاوت‌تر از این باشد نیز کمکی نمی‌کند.
او گفت: «ایرانی‌ها می‌خواهند تا حد امکان از جزئیات مطلع شوند و تفاهمات کلیدی را از قبل مشخص کنند، در حالی که رویکرد ترامپ غیرقابل پیش‌بینی و غیردقیق است.»
کاملاً مشخص نیست که دولت ترامپ به دنبال چه نوع توافقی از طریق مذاکرات است. مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، گفت دولت خواهان «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران و همچنین برنامه موشکی استراتژیک آن است.
والتز روز یکشنبه به برنامه «Face the Nation» شبکه CBS گفت: «ایران باید برنامه خود را به گونه‌ای کنار بگذارد که تمام جهان بتوانند ببینند.»
اما استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده مورد اعتماد ترامپ در امور خاورمیانه، اظهار داشته است که دولت به دنبال توافقی کم‌جاه‌طلبانه‌تر و دوجانبه است. ویتکاف روز جمعه در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون، مجری سابق فاکس نیوز، گفت که یک «برنامه راستی‌آزمایی» برای اطمینان از عدم پیگیری سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران لازم است.
تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی (مؤسسه‌ای غیرمداخله‌گرا)، گفت که اظهار نظر ویتکاف «نشان می‌دهد که ترامپ در واقع به دنبال مدل لیبی نیست. اگر چنین باشد، زمینه‌ای برای مذاکره وجود دارد.»
لیبی تحت رهبری معمر قذافی، رهبر سابق، به عنوان بخشی از توافقنامه خلع سلاح سال ۲۰۰۳ با ایالات متحده و بریتانیا، موافقت کرد که برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل برچیند و خود را برای بازرسی‌های کامل باز کند.
اورانیوم تسلیم‌شده، قطعات سانتریفیوژ و سایر مواد حساس از لیبی خارج شد و بسیاری از آنها به یک نیروگاه هسته‌ای آمریکایی در اوک ریج، تنسی، ارسال شد. پارسی گفت این تصور که ایران با ترتیبات مشابهی موافقت کند «بسیار غیرواقعی» است.
ایران اصرار دارد که برنامه هسته‌ای‌اش تنها برای مقاصد غیرنظامی است، حتی در حالی که تولید اورانیوم با غنای بالا را تا نزدیک به سطح تسلیحاتی تسریع کرده است، که برای ساخت حداقل شش بمب کافی است. با وجود انباشت اورانیوم، یک ارزیابی اطلاعاتی آمریکا در این هفته اعلام کرد که خامنه‌ای مجوز دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تحت برنامه‌ای که رسماً در سال ۲۰۰۳ به حالت تعلیق درآورد را صادر نکرده است، «اگرچه احتمالاً فشار بر او برای انجام این کار افزایش یافته است.»
در ازای هر توافقی که فعالیت هسته‌ای ایران را محدود کند، ایران از ایالات متحده خواهد خواست تا تحریم‌های نفتی و بانکی را که اقتصادش را فلج کرده است، کاهش دهد. ریال روز سه‌شنبه به پایین‌ترین سطح خود سقوط کرد و به بیش از ۱ میلیون ریال در برابر یک دلار آمریکا رسید.
ترامپ ماه گذشته بازگشت کمپین «فشار حداکثری» خود را با هدف رساندن صادرات نفت ایران به صفر اعلام کرد. اهداف تحریمی اخیر دولت شامل کشتی‌های حامل نفت در به اصطلاح ناوگان سایه ایران و یک پالایشگاه خصوصی کوچک در چین است.
ترامپ پس از خروج از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در دوره اول ریاست جمهوری خود، رویکرد مشابهی از فشار اقتصادی را امتحان کرد، اما در نهایت نتوانست ایران را به میز مذاکره بازگرداند.
ازسرگیری احتمالی مذاکرات در حالی صورت می‌گیرد که نیروهای نیابتی اصلی در «محور مقاومت» ایران به شدت تضعیف شده‌اند. سرنگونی بشار اسد در ماه دسامبر منجر به خروج نظامی ایران از سوریه شد؛ حزب‌الله در لبنان و حماس در غزه درگیر جنگ با اسرائیل و آسیب‌دیده هستند؛ و حوثی‌های یمن هدف حملات نظامی آمریکا قرار دارند.
برخی استدلال کرده‌اند که چالش‌های اقتصادی ایران، همراه با ناکامی‌های منطقه‌ای اخیر، می‌تواند فرصتی برای سازش ایجاد کند. اما علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت که موقعیت تضعیف‌شده ایران دقیقاً دلیلی است که این کشور برای مذاکرات مستقیم با ایالات متحده نخواهد نشست.
واعظ گفت: «آنها از مذاکره از موضع ضعف بیزارند.»
ایرانی‌ها پیش از این آمادگی خود را برای مذاکرات غیرمستقیم درباره برنامه هسته‌ای خود نشان داده‌اند. پاسخ آنها به ترامپ احتمالاً خواستار این خواهد بود که برچیدن کامل برنامه، همراه با برنامه موشکی، نیروهای نیابتی منطقه‌ای و سایر موضوعاتی که برای امنیت ملی ایران حیاتی می‌دانند، از روی میز کنار گذاشته شود.
واعظ گفت لفاظی‌های اخیر در واشنگتن که خواستار خلع سلاح و برچیدن برنامه هستند، نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران از دو دهه رویارویی هسته‌ای با ایران چیزی نیاموخته‌اند. او گفت، باور به اینکه «چیزی نزدیک به مدل لیبی حتی با ایرانی‌ها ممکن است، خیال‌پردازی است.»