تهران — شهر ارومیه در شمال غربی ایران در روزهای اخیر شاهد تنش بوده است، به طوری که گروهی از تظاهرکنندگان طرفدار حکومت علیه جامعه محلی کرد، سخنان نفرت‌پراکنانه ایراد کرده‌اند.
این تنش‌ها پس از آن آغاز شد که مراسم عزاداری شیعیان به مناسبت سالگرد شهادت برجسته‌ترین چهره مذهبی این گروه - امام علی - با نوروز، سال نوی ایرانی، همزمان شد؛ جشنی که به طور گسترده توسط کردها که عمدتاً پیرو اسلام سنی هستند، برگزار می‌شود.
ارومیه، مرکز استان آذربایجان غربی، از دیرباز محل زندگی جمعیت متنوعی از جمله کردها و آذری‌های شیعه ترک‌زبان بوده است. با وجود تفاوت‌های بین قومیتی، این شهر تا حد زیادی شهرت خود را به عنوان شهری صلح‌آمیز و مداراگر حفظ کرده است.
در حالی که نوروز در سراسر ایران جشن گرفته می‌شود، برای کردهای کشور اهمیت مضاعفی به عنوان نماد هویت فرهنگی و مقاومت دارد. مراسم امسال در ارومیه شاهد گردهمایی بزرگ و رنگارنگ کردها بود که در حال رقص بودند، که باعث شد یک روحانی شیعه طرفدار حکومت، خواستار تظاهرات در اعتراض به آنچه او توهین به مقدسات شیعه توصیف کرد، شود.
با این حال، حضور استاندار آذربایجان غربی و یک نماینده سابق مجلس تندرو، بحث‌هایی را در مورد جانبداری ادعایی دولت از جامعه شیعه شهر و تشدید اختلافات قومی و فرقه‌ای برانگیخت. ویدئوهایی که به طور گسترده در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، شرکت‌کنندگان شیعه را نشان می‌داد که چوب‌هایی در دست داشتند و می‌چرخاندند و با عصبانیت شعارهای ضد کردی سر می‌دادند.
روز دوشنبه، خبرگزاری ایسنا از دستگیری ۲۲ نفر در این شهر خبر داد که متهم به «نفرت‌پراکنی و تحریک شکاف‌های قومی» شده‌اند. سرتیپ رحیم جهانبخش، فرمانده انتظامی محلی، بازداشت‌شدگان را «عناصر تجزیه‌طلب» توصیف کرد که به دنبال ایجاد تفرقه در توطئه‌ای برای بی‌ثبات کردن منطقه بودند. او مشخص نکرد که این افراد به کدام طرف تعلق دارند.
با این حال، فعالان کرد و گروه‌های مخالف، مشروعیت این دستگیری‌ها را زیر سؤال برده‌اند. برخی در رسانه‌های اجتماعی استدلال کردند که دولت از اقدامات امنیتی به عنوان بهانه‌ای برای سرکوب آزادی‌های فرهنگی و فعالیت‌های سیاسی کردها استفاده می‌کند. برخی دیگر ادعا کردند که مقامات اقدام چندانی برای رسیدگی به شعارهای ضد کردی که در گردهمایی‌های شیعیان سر داده شد، انجام نداده‌اند.
ویدئوها و تصاویر هر دو رویداد به سرعت پخش شده و بحث‌های داغی را در میان ایرانیان داخل کشور و همچنین در میان دیاسپورا برانگیخته است. وفاداران به حکومت معتقدند که جشن نوروز به عنوان پوششی برای یک برنامه تجزیه‌طلبانه عمل کرده است، زیرا آنها کردها را به تلاش برای تضعیف تمامیت ارضی ایران متهم کردند.
در مقابل، صداهای مخالف معتقدند که چنین روایت‌هایی تلاشی برای مشروعیت‌زدایی از هویت فرهنگی کردها و دامن زدن به ترس‌های غیرضروری در میان جامعه شیعه است.
رویداد ارومیه همچنین حساسیت‌های قومی و فرقه‌ای گسترده‌تر در ایران را برجسته کرده است. مسئله کردها از دیرباز موضوعی حساس در نگاه حاکمیت ایران بوده است که به طور تاریخی جنبش‌های کردی را سرکوب کرده و آنها را تهدیدی امنیتی تلقی می‌کند. تهران از زمان ناآرامی‌های سال ۲۰۲۲ که پس از مرگ مهسا امینی، زن ۲۲ ساله کرد در بازداشت پلیس، کشور را فرا گرفت، به طور فزاینده‌ای نگران فعالیت‌های شورشی در جامعه کرد بوده است. شهرهای کردنشین که در خط مقدم باقی ماندند، شاهد بدترین و خونین‌ترین سرکوب‌های دولت بودند.
در چنین پس‌زمینه‌ای، ناظران کرد معتقدند که دولت ایران با معرفی مراسم فرهنگی کردی به عنوان یک تهدید بالقوه، از تنش‌های قومی برای منافع سیاسی خود سوءاستفاده می‌کند. این استراتژی شامل منحرف کردن توجه از نارضایتی‌های اقتصادی-اجتماعی و تحکیم حمایت در میان سایر گروه‌های قومی است.
علاوه بر این، همزمانی این رویدادها با یک جشنواره بزرگ فرهنگی و یک دوره مهم عزاداری مذهبی، وضعیت بی‌ثباتی را ایجاد کرد که مستعد بهره‌برداری بود.
تحلیلگران معتقدند که واکنش دولت، از جمله دستگیری‌ها و لفاظی‌های مقامات، منعکس‌کننده الگوی گسترده‌تری از مدیریت تنوع قومی از طریق اقدامات امنیتی به جای سیاست‌های فراگیر است.
این حادثه یادآور توازن قومی شکننده در استان‌هایی مانند آذربایجان غربی و پتانسیل وقایع به ظاهر محلی برای آشکار ساختن گسل‌های عمیق‌تر ملی است.
در آینده، رسیدگی به این تنش‌ها مستلزم تلاش‌های واقعی برای به رسمیت شناختن فرهنگی، مشارکت سیاسی و پرداختن به نابرابری‌های اقتصادی-اجتماعی اساسی است که اغلب به درگیری‌های قومی دامن می‌زند.