مقدمه
در شمال بولیوی، در حاشیه جنگلهای بارانی آمازون، ساوانایی به نام یانوس د موخوس قرار دارد. این محدوده محل کار اومبرتو لومباردو از دانشگاه خودمختار بارسلونا است. باستانشناسان زمانی فکر میکردند که خاک حوضه آمازون برای حمایت از جمعیت انسانی بزرگ قبل از ورود اروپاییها بسیار فقیر بوده است. دکتر لومباردو رئیس تیمی است که خلاف آن را ثابت میکند.
این ایده که آمازون پیش از کلمب بکر بوده است، در سالهای اخیر دچار سقوط شده است. دانشمندان شواهدی متعددی مبنی بر سکونت، از جمله مکانهای مسکونی و گونههای درختی که به نظر میرسد پیوند زده شدهاند، یافتهاند. اما این که تمدن چقدر بزرگ بوده و چه تعداد جمعیت را ممکن است پشتیبانی کرده باشد، نامشخص باقی مانده است.
اکنون روشنتر شده است. در مقالهای که این هفته در مجله نیچر منتشر شد، دکتر لومباردو و همکارانش شواهدی از مهندسی هیدرولوژیکی در مقیاس بزرگ و کشت ذرت ارائه کردهاند، که این نظریه را تقویت میکند که تعداد زیادی از مردم در قرنهای قبل از کلمب، در دورهای که اینکاها بر آند حکومت میکردند و مایاها و آزتکها در مزوآمریکا، در این منطقه زندگی میکردند.
یانوس د موخوس عمدتاً مسطح است و بین سه تا شش ماه در سال دچار سیل میشود. اما برخی از تپهها بالاتر از سطح آب قرار دارند. این جاها جایی است که درختان رشد میکنند و جایی که مردم در آن ساکن بودند - ساخت و ساز با خاک، به دلیل نبود سنگ.
بقایای برخی از سازههای خاکی آنها هنوز دیده میشود. یک منطقه خاص، به مساحت 4500 کیلومتر2، منطقه تپههای یادبود، صدها تپه را در خود جای داده است، برخی بیش از 20 متر ارتفاع و 20 هکتار مساحت دارند، که توسط راههایی که کیلومترها امتداد دارند به هم متصل شدهاند. اینها توسط مردمی ساخته شدهاند که در مطالعات مدرن به عنوان فرهنگ کاسارابه شناخته میشوند، که تقریباً 1000 سال شکوفا شدند. وسعت خاکریزهای کاسارابه نشان میدهد که تعداد زیادی از آنها وجود داشته است. این سوال را مطرح میکند که چگونه خود را تغذیه میکردند.
با استفاده از تصاویر ماهوارهای و لیدار - معادل نوری رادار که میتواند پوشش گیاهی را کنار بزند تا توپوگرافی زیرین را آشکار کند - گروه دکتر لومباردو یک سیستم کانالها و حوضچهها را در نزدیکی تپهها شناسایی کردهاند. آنها پیشنهاد میکنند که کانالها آب را از ساوانا به حوضچهها در فصل بارانی هدایت میکردند، و بخشهایی از آن را به اندازه کافی خشک نگه میداشتند تا بتوانند کشت کنند، و سپس از این آب برای آبیاری در فصل خشک استفاده میشد. این ترتیب امکان کشاورزی در تمام طول سال را فراهم میکرد. آنها همچنین رسوبات محلی را برای یافتن گردهها و فیتولیتها - ساختارهای میکروسکوپی سیلیس که در بسیاری از بافتهای گیاهی تشکیل میشوند، جستجو کردند. گردهها و فیتولیتها نشان دادند که کاسارابه ذرت را به انحصار تقریباً هر چیز دیگری پرورش میداد.
تعداد و سرنوشت کاسارابه
اینکه کاسارابه ها چه تعداد بوده اند هنوز مشخص نیست. اگرچه خاکریزها گسترده هستند، اما ممکن است به تدریج، در طول قرن ها، توسط جمعیتی ساخته شده باشند که هرگز به طور خاص بزرگ نبود. تخمین میزان تولید ذرت - و اعدادی که می توانستند از آن حمایت کنند - به کار میدانی بیشتری نیاز دارد. همچنین به شناسایی انواع ذرت کشت شده نیاز دارد، زیرا اینها به اندازه ارقام مدرن مولد نبودند.
تلاشهای اخیر برای تخمین جمعیت پیش از کلمب کل حوضه آمازون تا 8 تا 10 میلیون نفر افزایش یافته است، اما به گفته ادواردو نوز از دانشگاه سائوپائولو، در برزیل، یکی از نویسندگان این مقاله، اینها فقط حدسهای آگاهانه هستند. در مورد سرنوشت مردم کاسارابه، بسیاری گمان می کنند که آنها به سرنوشت سایر جمعیت های بومی قاره آمریکا، هم جنوبی و هم شمالی دچار شدند: ویران شده توسط بیماری های جهان قدیم، به ویژه آبله، حتی قبل از تماس مستقیم بین قربانیان و تازه واردان. اما این نیز تا حد زیادی گمانه زنی است. در مورد منطقه تپه یادبود، تاریخگذاری رادیوکربن نشان میدهد که مردم در حدود سال 1400، تقریباً یک قرن قبل از فرود کلمب، حداقل در برخی از تپهها زندگی را متوقف کردهاند. اما دیگران باقی ماندند و تا سال 1550 همچنان به کشت ذرت ادامه می دادند.
خود کاسارابه ها همچنان مرموز باقی مانده اند. تبرهای سنگی و جواهرات ساخته شده از مس و لاجورد، تجارت با آند و آنچه امروزه برزیل است را نشان می دهد. روش های گوناگون تدفین مردگان - برخی پر زرق و برق تر از دیگران - حاکی از یک سلسله مراتب اجتماعی است. عظیم ترین تپه ها ممکن است دارای اهمیت مذهبی خاصی بوده یا با قدرت سیاسی مرتبط بوده باشند.
در هر صورت، رشته بین ساکنان گذشته و حال منطقه تپه یادبود قطع شد. بیشتر ساوانا اکنون متعلق به دامداران است. سیرونوسها - مردم بومی که امروزه در آنجا زندگی میکنند - هیچ ارتباطی با فرهنگ کاسارابه ندارند. با این حال، مردم محلی از بقایا آگاه هستند. برخی از آنها خانه های خود را در بالای تپه های باستانی ساخته اند. دیگران به استفاده از جاده ها و کانال های کاسارابه ادامه می دهند. بسیاری گزارش می دهند که در حین کشاورزی سرامیک و استخوان پیدا می کنند. و به گفته دکتر لومباردو، آنها مشتاقند تا درباره تاریخ سرزمین های خود بیشتر بدانند. ¦