آخرین ایده دولت ترامپ برای برقراری صلح در اوکراین، این است که ایالات متحده کنترل نیروگاه‌های این کشور، از جمله تأسیسات هسته‌ای آن را به عنوان بیمه‌ای در برابر تجاوزات بیشتر مسکو به کی‌یف، در دست بگیرد.
در حالی که رئیس جمهور ترامپ نامی از نیروگاه‌های خاص در این مسئله نبرده است، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین پس از گفتگو با رئیس جمهور آمریکا در روز چهارشنبه گفت که این دو فقط در مورد نیروگاهی که تحت اشغال روسیه است، بحث کرده‌اند.
او به نیروگاه زاپوریژیا، بزرگترین نیروگاه هسته‌ای اروپا، اشاره داشت که در هفته‌های اول درگیری توسط روسیه تصرف شد و در طول جنگ، محل درگیری‌ها و گلوله‌باران‌ها بوده است.
رهبر اوکراین روز پنجشنبه گفت: اگر آمریکایی‌ها بخواهند نیروگاه را از روس‌ها بگیرند و در آن سرمایه‌گذاری و آن را مدرن کنند، اوکراین آماده بحث در مورد آن است. زلنسکی گفت: «اما موضوع مالکیت، ما قطعاً با رئیس جمهور ترامپ در مورد آن بحث نکردیم.»
هرگونه تلاش ایالات متحده برای به دست گرفتن کنترل آن مستلزم فرونشاندن جنگ و دور کردن نیروگاه از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه خواهد بود.
وضعیت نیروگاه چگونه است؟
به گفته آژانس انرژی هسته‌ای این کشور، اوکراین 15 رآکتور هسته‌ای در چهار نیروگاه در سراسر کشور اداره می‌کند. بیشتر تاسیسات به طور معمول کار می‌کنند، اما زاپوریژیا تقریباً از بین رفته است.
قبل از اینکه روسیه تهاجم گسترده خود را در فوریه 2022 آغاز کند و کنترل آن را به دست گیرد، تقریباً 20 درصد از برق اوکراین را تأمین می‌کرد. شش رآکتور نیروگاه اکنون خاموش هستند، در اصطلاح به آن «خاموشی سرد» می‌گویند.
این نیروگاه 6 گیگاواتی که در امتداد رودخانه دنیپرو قرار دارد، که به عنوان خط مقدم در این منطقه عمل می‌کند، از قلمرو تحت کنترل اوکراین قابل مشاهده است و همچنان توسط مین‌های زمینی روسیه محاصره شده است. نیروهای مسکو سقف آن را از لانه‌های مسلسل اداره می‌کنند و به طور مرتب به سمت پهپادهای خود تخریب شونده شلیک می‌کنند. توپخانه به طور مرتب در طول جنگ از بالای سر عبور کرده است و پهپادها در گذشته به یکی از رآکتورهای آن اصابت کرده‌اند.
به دلیل جنگ در منطقه و اشغال نیروگاه توسط روسیه، بیشتر 11000 کارمند آن فرار کرده‌اند.
پس از تماس بین ترامپ و زلنسکی، قانونگذاران روسی گفتند که نیروگاه متعلق به روسیه است.
چشم انداز راه‌اندازی مجدد نیروگاه توسط یک شرکت آمریکایی چیست؟
تا زمانی که جنگ فعال در منطقه ادامه داشته باشد، خطر راه‌اندازی مجدد نیروگاه احتمالاً هر شرکت خصوصی را دور نگه می‌دارد. زلنسکی روز چهارشنبه تخمین زد که حداقل دو سال طول می‌کشد تا نیروگاه دوباره راه‌اندازی شود.
علاوه بر این، پوتین نشان داده است که قصد دارد این نیروگاه را، که یکی از بزرگترین غنائمی است که در طول جنگ تصرف کرده است، در اختیار خود نگه دارد.
به گفته فردی آشنا به این موضوع، پوتین سال گذشته تمایل خود را برای راه‌اندازی مجدد آن ابراز کرد. او قصد دارد از این تأسیسات برای تأمین انرژی بخش‌های اشغالی اوکراین و شاید فروش مجدد برق به کی‌یف استفاده کند.
راه‌اندازی مجدد حتی یک رآکتور در زاپوریژیا یک چالش فنی برای هر کشوری خواهد بود که کنترل نیروگاه هسته‌ای را در اختیار دارد.
بازگرداندن یک رآکتور به حالت آنلاین به معنای بالا بردن دمای هسته تا صدها درجه فارنهایت است و به یک تیم گسترده و بسیار آموزش دیده برای بررسی یک پیچ و خم از لوله‌ها، پمپ‌ها و شیرها برای نشتی نیاز دارد. کارشناسان این سوال را مطرح می‌کنند که آیا جریان ورودی آب به نیروگاه برای خنک کردن یک رآکتور فعال پس از تخریب یک سد در نزدیکی کافی خواهد بود یا خیر.
لوازم مورد نیاز از گازوئیل برای ژنراتورهای پشتیبان گرفته تا قطعات یدکی برای پمپ‌ها و توربین‌ها مورد نیاز خواهد بود. این نیروگاه باید چندین منبع قابل اعتماد از نیروی پشتیبان را برای حفظ عملیات اضطراری در صورت قطع شدن رآکتور از مدار ایجاد کند.
خطوط برق به داخل و خارج نیروگاه نیز نیاز به تعمیر دارند.
آیا خطر فاجعه هسته‌ای وجود دارد؟
اوکراین محل بزرگترین فاجعه هسته‌ای در تاریخ بود - فاجعه چرنوبیل در سال 1986 که ستون‌هایی از تشعشعات را در سراسر اروپا آزاد کرد. جنگ در اطراف نیروگاه زاپوریژیا شبح یک فاجعه مشابه را برانگیخته است.
کارشناسان هسته‌ای می‌گویند که حفاظت‌ها و فناوری‌های موجود امروز احتمال یک ذوب شدن بزرگ را بسیار کمتر از سال 1986 می‌کند. با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، که تیمی برای نظارت بر سایت دارد، به طور مداوم در مورد خطرات فعالیت نظامی بسیار نزدیک به نیروگاه هسته‌ای و تأثیر جنگ بر کارکنان آن هشدار داده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ماه گذشته اعلام کرد که این تأسیسات پس از از دست دادن تنها خط پشتیبان باقیمانده خود، به یک خط برق خارج از سایت متکی بوده است. این آژانس سازمان ملل گفت که این وضعیت «یک وضعیت ایمنی هسته‌ای بسیار شکننده در طول درگیری نظامی» را برجسته می‌کند.
ناظران اخیراً دریافته‌اند که با فرسوده شدن جنگ، دسترسی به نیروگاه به طور فزاینده‌ای دشوار شده است. تا همین اواخر، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از طریق اوکراین به نیروگاه دسترسی پیدا می‌کرد که مستلزم عبور از خط مقدم بود. به گفته آژانس، در ماه دسامبر، یک پهپاد به یک خودروی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آسیب رساند و در ماه فوریه «جنگ شدید» در منطقه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مجبور کرد تا چرخش برنامه‌ریزی شده کارکنان مستقر در آنجا را لغو کند.
در این ماه، تیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اولین بار به دلیل خطرات مداوم عبور از خط تماس، از طریق بخش‌های اشغالی روسیه در اوکراین وارد نیروگاه شد.
هر دو طرف مسیری را که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دسترسی به نیروگاه در پیش گرفته بود، به عنوان به رسمیت شناختن عملی حاکمیت تلقی می‌کردند و روسیه این تغییر را جشن گرفت، در حالی که کی‌یف خشم خود را ابراز کرد.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در این ماه گفت: «شرایط دشوار در ماه گذشته، آخرین چرخش کارشناسان را پیچیده و به تاخیر انداخته است، که در روزهای اخیر با خیال راحت تکمیل شد. تمام فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اوکراین مطابق با قطعنامه‌های مربوطه مجمع عمومی سازمان ملل انجام می‌شود.»
برای تماس با ایان لاوت به [email protected] ایمیل بزنید.