لندن/دبی، ۴ مارس (رویترز) - تجار و منابع صنعتی می‌گویند، صمغ عربی، یک ماده حیاتی که در همه چیز از کوکاکولا گرفته تا شیرینی‌های M&M استفاده می‌شود، به طور فزاینده‌ای از مناطق تحت کنترل شورشیان سودان جنگ‌زده قاچاق می‌شود، که تلاش‌های شرکت‌های غربی برای محافظت از زنجیره‌های تامین خود در برابر درگیری را پیچیده می‌کند.
سودان حدود ۸۰ درصد از صمغ عربی جهان را تولید می‌کند، یک ماده طبیعی که از درختان اقاقیا برداشت می‌شود و به طور گسترده برای مخلوط کردن، تثبیت و غلیظ کردن مواد تشکیل دهنده در محصولات بازار انبوه از جمله رژ لب‌های L'Oreal و غذای حیوانات خانگی نستله استفاده می‌شود.
نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) که از آوریل ۲۰۲۳ در حال جنگ با ارتش ملی سودان هستند، اواخر سال گذشته کنترل مناطق اصلی برداشت صمغ کردفان و دارفور در غرب سودان را به دست گرفتند.
به گفته گفتگوها با هشت تولیدکننده و خریدار که مستقیماً در تجارت صمغ عربی دخیل هستند یا در سودان مستقر هستند، از آن زمان محصول خام، که فقط می‌تواند توسط تجار سودانی در ازای پرداخت هزینه به RSF به بازار عرضه شود، بدون گواهی مناسب به کشورهای همسایه سودان راه پیدا می‌کند.
دو تاجر به رویترز گفتند که این صمغ همچنین از طریق بازارهای غیررسمی مرزی صادر می‌شود.
یک نماینده RSF در پاسخ به درخواست برای اظهار نظر، گفت که این نیرو از تجارت صمغ عربی محافظت کرده و فقط هزینه‌های کمی جمع‌آوری کرده است و افزود که صحبت از هرگونه قانون‌شکنی تبلیغاتی علیه این گروه شبه‌نظامی است.
ماه گذشته، RSF با گروه‌های متحد منشوری را امضا کرد که یک دولت موازی در بخش‌هایی از سودان که کنترل می‌کند، ایجاد می‌کند.
در ماه‌های اخیر، تجار در کشورهایی که تولید صمغ عربی کمتری نسبت به سودان دارند، مانند چاد و سنگال، یا کشورهایی که قبل از جنگ به سختی آن را صادر می‌کردند، مانند مصر و سودان جنوبی، شروع به ارائه تهاجمی این کالا با قیمت‌های ارزان و بدون اثبات اینکه عاری از درگیری است، کرده‌اند، دو خریدار که توسط تجار مورد تماس قرار گرفته‌اند به رویترز گفتند.
در حالی که درختان اقاقیا که صمغ عربی تولید می‌کنند در سراسر منطقه خشک ساحل آفریقا - معروف به 'کمربند صمغ' - رشد می‌کنند، سودان به دلیل باغ‌های وسیع خود به بزرگترین صادرکننده جهان تبدیل شده است.
هرو کانه وت، متخصص بازاریابی جهانی در تامین‌کننده مواد غذایی ویژه مستقر در سنگاپور، Eco-Agri، گفت که اغلب تعیین منشاء منابع صمغ دشوار است، زیرا بسیاری از تجار نمی‌گویند که آیا محصول آنها قاچاق شده است یا خیر.
او گفت: «امروزه، صمغ در سودان، من می‌گویم همه آن قاچاق است، زیرا هیچ قدرت واقعی در کشور وجود ندارد.»
انجمن بین‌المللی ترویج صمغ‌ها (AIPG)، یک لابی صنعتی، در بیانیه عمومی ۲۷ ژانویه اعلام کرد که "هیچ مدرکی دال بر ارتباط بین زنجیره تامین (عربی) صمغ و نیروهای (سودانی) رقیب نمی‌بیند."
با این حال، پنج منبع صنعتی گفتند که تجارت جدید مبهم در صمغ خطر نفوذ به سیستم تدارکات سازندگان جهانی مواد تشکیل دهنده را دارد. شرکت‌هایی مانند Nexira، Alland & Robert و Ingredion نسخه تصفیه شده‌ای از صمغ کهربایی رنگ را می‌خرند، آن را به امولسیفایر تبدیل می‌کنند و به شرکت‌های بزرگ کالاهای مصرفی می‌فروشند.
Ingredion در تماس با رویترز اعلام کرد که برای اطمینان از اینکه تمام معاملات زنجیره تامین کاملاً قانونی هستند، تلاش می‌کند و از زمان شروع جنگ، منابع خود را متنوع کرده است تا کشورهای دیگری مانند کامرون را نیز شامل شود.
Nexira به رویترز گفت که جنگ داخلی باعث شد واردات خود از سودان را کاهش دهد و اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای کاهش تأثیر درگیری بر زنجیره تامین خود انجام دهد، از جمله گسترش منابع به ده کشور دیگر.
Alland & Robert، نستله و کوکاکولا اظهار نظری نکردند. سازنده M&Ms، مارس و L'Oreal درخواست‌ها برای اظهار نظر را برنگرداندند.
صمغ ارزان برای فروش
محمد حسین سورگه، بنیانگذار Unity Arabic Gum مستقر در خارطوم، که قبل از جنگ به سازندگان جهانی مواد تشکیل دهنده خدمات می‌داد، گفت که در ماه دسامبر تجاری در سنگال و چاد صمغ عربی به او پیشنهاد کرده‌اند.
او گفت که تجار مستقر در چاد برای صمغ هاشاب، نوع گران‌تری از صمغ عربی که عمدتاً در سودان تولید می‌شود، ۳۵۰۰ دلار در هر تن می‌خواهند، که او معمولاً انتظار دارد بیش از ۵۰۰۰ دلار در هر تن بپردازد.
سورگه همچنین به رویترز گفت که فروشندگان نتوانستند گواهینامه Sedex را ارائه دهند، که به خریداران اطمینان می‌دهد که یک تامین‌کننده استانداردهای پایدار و اخلاقی را رعایت می‌کند.
سورگه صمغ را نخرید زیرا می‌ترسید که قیمت پایین و عدم وجود اسناد نشانه‌ای از این باشد که در سودان دزدیده شده یا از طریق شبکه‌های غیررسمی وابسته به RSF صادر شده است.
سورگه گفت: «قاچاقچیان موفق می‌شوند صمغ عربی را از طریق RSF قاچاق کنند زیرا RSF تمام مناطق تولید را کنترل می‌کند.»
سورگه که پس از اینکه نیروهای RSF در سال ۲۰۲۳ تمام ذخایر صمغ او را دزدیدند به مصر گریخت، پیام‌های WhatsApp را با رویترز به اشتراک گذاشت که نشان می‌دهد این تجار صمغ در پنج نوبت جداگانه، از جمله اخیراً در ۹ ژانویه، با او تماس گرفته‌اند.
از ماه اکتبر، RSF صادرات ۱۲ کالا از جمله صمغ عربی را به مصر ممنوع کرد، این اقدام تلافی جویانه به دلیل آنچه حملات هوایی مصر علیه این شبه نظامیان خوانده شد، انجام شد.
این گروه شبه نظامی در پاسخ به درخواست برای اظهار نظر گفت که آنچه را که قاچاق به مصر خواند ممنوع کرده است زیرا به نفع سودان نبود.
یک خریدار که به دلایل ایمنی از ذکر نامش خودداری کرد، تعریف کرد که چگونه تجار سایه صمغ نیز به او نزدیک شده‌اند.
در یکی از پیام‌های WhatsApp که توسط رویترز بررسی شده است، آمده است: «من مقادیر باز تمیز شده (اقاقیا) سیال را آماده برای حمل و نقل دارم.» این پیام باری از صمغ سیال، نوع ارزان‌تری از صمغ عربی را پیشنهاد می‌دهد.
در پیام‌های بعدی WhatsApp، تاجر پیشنهاد کرد که هر دو ماه یک بار حمل و نقل را با قیمت قابل مذاکره ۱۹۵۰ دلار در هر تن متریک برنامه‌ریزی کند، که کمتر از ۳۰۰۰ دلار در هر تن است که خریدار گفت انتظار دارد برای این نوع بار بپردازد.
در یک مکالمه WhatsApp متفاوت با همان خریدار که توسط رویترز بررسی شده است، یک تاجر دیگر گفت که کامیون‌های حامل صمغ عربی از مرز سودان به سودان جنوبی و مصر عبور کرده‌اند.
خریدار گفت که در همه موارد، تجار صمغ نتوانستند گواهینامه Sedex را ارائه دهند و افزود که از ترس اینکه صمغ از شبکه‌های وابسته به RSF آمده باشد، پیشنهادها را رد کرد.
تغییر مسیرها
قبل از جنگ داخلی سودان، صمغ خام در خارطوم مرتب می‌شد و سپس با کامیون به پورت سودان در دریای سرخ منتقل می‌شد تا از طریق کانال سوئز به سراسر جهان حمل شود.
با این حال، به گفته یک خریدار مستقر در منطقه تحت کنترل RSF، از اواخر سال گذشته، صمغ عربی وابسته به RSF در دو بازار غیررسمی در مرز بین استان کردفان غربی سودان و سودان جنوبی به فروش رسید. او به دلیل نگرانی‌های امنیتی از ذکر نامش خودداری کرد.
این خریدار، یک تاجر بزرگ در منطقه کردفان غربی، گفت که تجار صمغ را از مالکان سودانی جمع‌آوری می‌کنند و به تجار سودان جنوبی در این بازارها در ازای دلار آمریکا می‌فروشند.
این خریدار افزود که همه اینها با حمایت RSF انجام می‌شود که تجار برای آن هزینه می‌پردازند.
عبدالله محمد، تولیدکننده‌ای که صاحب باغ‌های اقاقیا در کردفان غربی است، نیز به رویترز گفت که RSF برای حمایت از تجار هزینه دریافت می‌کند. این گروه شبه نظامی منافع خود را به طلا، دام، کشاورزی و بانکداری متنوع کرده است.
مایکل ماکوی، وزیر اطلاعات سودان جنوبی، که سخنگوی دولت نیز هست، به رویترز گفت که حمل و نقل صمغ از طریق سودان جنوبی مسئولیت دولت نیست. تماس‌ها و پیام‌ها به جوزف موم ماجاک، وزیر تجارت و صنعت سودان جنوبی، بی‌پاسخ ماند.
این خریدار گفت که RSF همچنین محصول را از طریق شهر مرزی ام دافوق به جمهوری آفریقای مرکزی می‌برد و افزود که مقداری از آن به چاد می‌رود.
یک خریدار عمده‌فروش مستقر در خارج از سودان، به رویترز گفت که اکنون صمغ از طریق مومباسا در کنیا و جوبا، پایتخت سودان جنوبی صادر می‌شود.
صمغ عربی با منشاء غیرقانونی نیز به صورت آنلاین به فروش رسیده است. عصام صدیق، یک پردازشگر صمغ سودانی که اکنون پناهنده در بریتانیا است، به رویترز گفت که انبارهای او در خارطوم پس از فرار او در آوریل ۲۰۲۳ با سه چمدان صمغ، توسط RSF مورد حمله قرار گرفت.
یک سال بعد، محصولات صمغ او، همچنان در بسته‌بندی با نام تجاری شرکتش، در یک گروه آنلاین فیسبوک طبق یک اسکرین شات به اشتراک گذاشته شده با رویترز به فروش رسید.
گزارش از ریچا نایدو در لندن، خالد عبدالعزیز در دبی؛ گزارش اضافی توسط ادوین اوکوت در نایروبی و نفیسه الطاهر در قاهره؛ ویرایش توسط مت اسکفهام و لیزا جوکا
استانداردهای ما: اصول اعتماد تامسون رویترز.