بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنجشنبه به صورت مشترک شورای امنیت سازمان ملل را مطلع کردند که ایران به طور «قابل توجهی» توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را نقض کرده است، که این امر به معنای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی است که به عنوان بخشی از آن توافق به حالت تعلیق درآمده بودند.
مقررات «بازگشت‌پذیری» (snapback) – که شامل احیای تحریم تسلیحاتی، محدودیت‌ها بر تولید موشک‌های بالستیک، مسدود کردن دارایی‌ها و ممنوعیت‌های ویزا می‌شود – به طور خودکار پس از ۳۰ روز اجرایی خواهد شد، مگر اینکه شورا توافق کند که ایران به تعهدات خود تحت این توافق عمل کرده و به تمدید تعلیق تحریم‌ها رای دهد.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، در بیانیه‌ای گفت که «ایالات متحده از رهبری متحدان ما در این تلاش قدردانی می‌کند.» رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در اوایل فوریه یادداشتی امنیت ملی صادر کرد که به دولت خود دستور می‌داد با متحدان برای اعمال مجدد تحریم‌ها همکاری کند.
به گزارش رسانه‌های ایرانی، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، بلافاصله این اقدام اروپا را «غیرموجه… و فاقد هرگونه مبنای قانونی» خواند و محکوم کرد. عراقچی گفت که ایران «به طور مقتضی… برای حفاظت از حقوق و منافع ملی خود پاسخ خواهد داد.» ایران، اروپایی‌ها را به نقض توافق متهم کرده و قبلاً تهدید کرده بود که از پیمان عدم اشاعه هسته‌ای، که از جمله شامل الزامات پادمانی و بازرسی‌های هسته‌ای است، خارج خواهد شد.
تصمیم اروپا پس از سال‌ها تهدید و هفته‌ها مذاکرات ناموفق بین آنها و تهران گرفته شد. بریتانیا، فرانسه و آلمان – به همراه ایالات متحده، اتحادیه اروپا، روسیه و چین – همگی بخشی از توافق اصلی سال ۲۰۱۵ بودند که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود از آن خارج شد.
ترامپ از آن زمان سیاست «فشار حداکثری» تحریم‌های آمریکا علیه ایران را در پیش گرفته و در ماه ژوئن، پس از حملات اسرائیل به سایت‌ها و دانشمندان هسته‌ای ایران، یک عملیات بمباران گسترده را با هدف نابودی سه تأسیسات اصلی در قلب برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی آغاز کرد.
درگیری کوتاه تابستانی، مذاکرات متوقف بین واشنگتن و تهران را برای دستیابی به آنچه ترامپ آن را «توافق بهتر» برای مهار برنامه غنی‌سازی اورانیوم تا سطوح قابل استفاده در بمب اتمی می‌نامید، قطع کرد.
ترامپ ادعا کرد که تأسیسات هسته‌ای ایران را «نابود» کرده است، اگرچه اطلاعات ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته‌اند که گرچه خسارت جدی به برنامه وارد شده است، اما هنوز مشخص نیست چه بر سر ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران و ظرفیت تولید بیشتر آن آمده است.
اروپا در مذاکرات خود، ضرب‌الاجل پایان اوت را برای ایران تعیین کرده بود تا در مذاکرات با ایالات متحده در مورد آنچه از برنامه هسته‌ای‌اش باقی مانده، از جمله حسابرسی وضعیت تقریباً ۹۰۰ پوند اورانیوم با غنای بالای که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید تولید کرده بود، و بازگشت بازرسان آژانس که در طول بمباران خارج شده بودند، پیشرفت ملموسی حاصل کند.
در یک بیانیه مشترک در قالب نامه به شورای امنیت در روز جمعه، وزرای خارجه سه کشور اروپایی گفتند که از سال ۲۰۱۹، زمانی که ایران پس از شروع اعمال تحریم‌های آمریکا توسط ترامپ اعلام کرد که دیگر به جنبه‌هایی از توافق ۲۰۱۵ پایبند نیست، «ایران از محدودیت‌های برجام در مورد اورانیوم غنی‌شده، آب سنگین و سانتریفیوژها فراتر رفته، فعالیت‌های راستی‌آزمانی و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محدود کرده و اجرای توافقات پادمانی هسته‌ای را متوقف کرده است.»
در این بیانیه آمده است: «از آن زمان، ما تمام تلاش‌های ممکن را برای حل بن‌بست انجام داده‌ایم.»
تصمیم آنها برای فعال کردن بازگشت‌پذیری تحریم‌ها، با تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۷ مهر) که انقضای بند تحریم‌ها در توافق هسته‌ای اصلی، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام، فرا می‌رسد، مرتبط بود. هدف اروپایی‌ها این است که قبل از اینکه روسیه در اول اکتبر (۱۰ مهر) ریاست دوره‌ای شورای امنیت را از کره جنوبی تحویل بگیرد، به ضرب‌الاجل ۳۰ روزه برسند.
عراقچی در مصاحبه‌ای که روز چهارشنبه توسط روزنامه الشرق‌الاوسط عربستانی منتشر شد، گفت که ایران آماده است تا وارد مذاکرات «عادلانه و متعادل» با آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای خود شود، «به شرط آنکه به ما اطمینان دهند که در طول مذاکرات هیچ گونه تجاوز نظامی صورت نخواهد گرفت.»
عراقچی گفت: «اگر آنها برای مذاکرات عادلانه بر اساس منافع متقابل که به نفع هر دو طرف باشد، به پای میز بیایند. اما اگر معتقد باشند که می‌توانند آنچه را از طریق حملات نظامی نتوانستند به دست آورند، از طریق مذاکرات حاصل کنند، چنین گفت‌وگوهایی اتفاق نخواهد افتاد.»
روبیو در بیانیه روز جمعه خود گفت که «ایالات متحده همچنان برای تعامل مستقیم با ایران آماده است… بازگشت‌پذیری با آمادگی جدی ما برای دیپلماسی تناقض ندارد، بلکه آن را تقویت می‌کند.»
رافائل ماریانو گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز چهارشنبه گفت که معتقد است هنوز امکان از سرگیری گفت‌وگوی آمریکا و ایران وجود دارد. گروسی در بازدید این هفته از واشنگتن، جایی که با روبیو، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ریاست جمهوری و کریس رایت، وزیر انرژی، ملاقات کرد، به خبرنگاران گفت: «احساس می‌کنم آنها به این موضوع گشایش نشان می‌دهند، البته به شرط اینکه این گفت‌وگوها معنادار باشد و… منجر به توافقات مشخص، تماس‌های مستقیم شود.»
ترامپ، که از موفقیت بمباران‌های آمریکا به وجد آمده و خود را «قهرمان جنگ» خوانده است، تمایلی به مذاکرات بیشتر نشان نداده است. اما گروسی گفت: «خود رئیس‌جمهور ترامپ برای ملاقات با هر رهبر دیگری در جهان، حتی با کسانی که با آنها اختلافات زیادی دارد، بسیار گشاده‌رو بوده است.»
در طول مذاکرات آنها در اوایل سال جاری، که توسط عمان هدایت می‌شد، ایران از برگزاری جلساتی فراتر از یک دست دادن با ویتکاف، مذاکره‌کننده آمریکایی، خودداری کرد. بحث‌های مستقیم در سطوح پایین‌تر برگزار شد.
گروسی گفت که تیمی از بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران بازگشته‌اند و روز چهارشنبه از راکتور اتمی بوشهر بازدید کردند. وی گفت که مذاکرات در مورد بازگشت به بازرسی‌ها و راستی‌آزمایی اجباری فعالیت‌های هسته‌ای باقی‌مانده در سه سایت – فردو، اصفهان و نطنز – که قبل از بمباران آمریکا مناطق اصلی تولید و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای بالا و سانتریفیوژها بودند، در حال انجام است.
گروسی گفت که بخش عمده‌ای از بحث بر سر این بود که آیا تأسیسات بمباران شده قابل دسترسی هستند یا خیر. اما او گفت که این تصمیمی است که بازرسان پس از بازدیدهای در محل باید بگیرند. وی گفت که به ایران گفته است: «بگذارید ما قضاوت کنیم.»
در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر احتمال انتقال مقادیر زیادی اورانیوم با غنای بالا توسط ایران به مکانی نامعلوم قبل از حملات هوایی، گروسی گفت: «ما هیچ حرکت عمده‌ای از مواد را مشاهده یا باور نداریم.»