تلگراف گزارش داده است که ایران آماده است تا غنی‌سازی اورانیوم خود را به طور قابل توجهی کاهش دهد تا از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل از سوی بریتانیا جلوگیری کند.
مقامات ایرانی اظهار داشتند که تهران مایل است موضع سرسختانه خود را نرم کند تا از حملات نظامی بیشتر اسرائیل و ایالات متحده جلوگیری کند.
علی لاریجانی، دبیر تازه منصوب شده شورای عالی امنیت ملی ایران، تلاش‌ها برای متقاعد کردن رژیم روحانیت به کاهش غنی‌سازی اورانیوم به ۲۰ درصد خلوص، از ۶۰ درصد فعلی، را رهبری می‌کند.
سطح غنی‌سازی کنونی نزدیک به خلوص ۹۰ درصدی مورد نیاز برای توسعه سلاح هسته‌ای است که نگرانی‌های بین‌المللی را درباره جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران افزایش می‌دهد.
بریتانیا، فرانسه و آلمان تهدید کرده‌اند که تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده سال ۲۰۱۵ را که لغو شده بودند، مجدداً اعمال خواهند کرد مگر اینکه جمهوری اسلامی تا پایان اوت ۲۰۲۵ مذاکرات برای تمدید گفتگوهای هسته‌ای را آغاز کند.
بند «اسنپ‌بک» (بازگشت سریع تحریم‌ها) در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در ماه اکتبر منقضی می‌شود، که اروپا را برای اقدام قبل از از دست دادن فرصت مهار رژیم تحت فشار قرار می‌دهد.
طبق مکانیسم اسنپ‌بک، هر یک از طرفین می‌توانند ایران را ناقض اعلام کرده و تحریم‌ها را بازگردانند. پس از انقضای بند اسنپ‌بک، تحریم‌های جدید نیاز به تأیید سازمان ملل خواهند داشت و ممکن است توسط چین یا روسیه مسدود شوند.
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵، به اقتصاد ایران کمک حیاتی از نزدیک به یک دهه محدودیت‌های تجاری و بانکی ارائه داد، در ازای محدودیت‌هایی بر برنامه غنی‌سازی هسته‌ای خود که برای جلوگیری از توسعه تسلاح هسته‌ای طراحی شده بود.
بازگشت احتمالی به غنی‌سازی ۲۰ درصدی گامی قابل توجه از قابلیت‌های فعلی ایران خواهد بود، اما همچنان از محدودیت ۳.۶۷ درصدی تعیین شده در توافق ۲۰۱۵ فراتر می‌رود.
یک مقام ارشد ایرانی به تلگراف گفت: «لاریجانی در تلاش است تا سیستم را متقاعد کند که سطح غنی‌سازی را کاهش دهد تا از جنگ دیگری جلوگیری شود.»
وی افزود: «او نگران است که بدون کاهش سطح غنی‌سازی یا برآوردن برخی از خواسته‌های غرب، سیستم با چالش بزرگی دیگر روبرو خواهد شد.»
او گفت آقای لاریجانی می‌خواهد غنی‌سازی را به ۲۰ درصد کاهش دهد اما با مخالفت، عمدتاً از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (سپاه) روبرو است.
با این حال، این مقام افزود که به نظر می‌رسد رهبری رژیم مایل به سازش و تعامل مجدد با قدرت‌های غربی است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، آقای لاریجانی ۶۸ ساله را به سمتی که قبلاً از سپتامبر ۲۰۰۵ تا اکتبر ۲۰۰۷ عهده‌دار بود، دوباره منصوب کرد.
او به عنوان یکی از نمایندگان آیت‌الله خامنه‌ای در شورا خدمت می‌کرد و مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی را رهبری می‌نمود.
در دوره اول مسئولیت آقای لاریجانی، پرونده هسته‌ای ایران کمتر از شش ماه پس از به عهده گرفتن این سمت، توسط هیئت مدیره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شد.
اکنون، با بازگشت او به این موقعیت، همان سه کشور اروپایی آماده هستند تا در صورت توقف پیشرفت دیپلماتیک، پرونده هسته‌ای ایران را دوباره به شورای امنیت ارجاع دهند.
روز جمعه، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با همتایان فرانسوی، آلمانی و بریتانیایی خود تلفنی گفتگو کرد تا در مورد جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل بحث کند و موافقت کرد که هفته آینده با آنها دیدار کند.
نگرانی‌های اروپا از زمانی افزایش یافته که تهران پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ماه ژوئن، تمام همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطع کرد.
این امر جامعه بین‌المللی را از برنامه هسته‌ای ایران و وضعیت ذخایر اورانیوم آن، بیشتر بی‌اطلاع گذاشت.
پس از تماس تلفنی روز جمعه، بیانیه‌ای به نام آقای عراقچی منتشر شد که در آن از «صلاحیت‌های حقوقی و اخلاقی» این کشورها برای تهدید به تحریم‌ها انتقاد شد، اما تأکید شد که گفتگوها ادامه خواهد یافت.
این بیانیه گفت: «جمهوری اسلامی ایران، همانطور که مقتدرانه در دفاع از خود عمل می‌کند، هرگز از مسیر دیپلماسی دست نکشیده و برای هر راه‌حل دیپلماتیکی که حقوق و منافع ملت ایران را تضمین کند، آماده است.»
فشار داخلی بر رهبری ایران نشان می‌دهد که شکاف‌هایی در داخل رژیم بر سر نحوه تعامل با غرب وجود دارد.
خامنه‌ای ۸۶ ساله، با فشار فزاینده‌ای از درون صفوف خود روبرو است تا بین جاه‌طلبی‌های هسته‌ای و بقای رژیم یکی را انتخاب کند.
او پس از حملات نظامی اسرائیل به اهداف ایرانی در ماه ژوئن، تنها دو بار در انظار عمومی ظاهر شده و در هفته‌های اخیر به طور چشمگیری از دید عموم غایب بوده است.
ائتلاف اصلاح‌طلبان ایران خواستار تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ازای لغو تحریم‌های آمریکا شده، در حالی که از تغییرات داخلی نیز حمایت می‌کند.
تندروها به اصلاح‌طلبان حمله کرده و می‌گویند آنها «در زمین دشمن بازی می‌کنند.»
«آنها ما را می‌زنند، ما بازسازی می‌کنیم»
در یک کنفرانس مطبوعاتی در این ماه، رئیس‌جمهور ایران ماه‌ها دیپلماسی را زیر سؤال برد و بحران سیاسی را ایجاد کرد که شکاف‌ها در رهبری کشور را آشکار ساخت.
آقای پزشکیان پرسید: «اگر صحبت نکنیم، چه باید بکنیم؟ می‌خواهید بجنگیم؟» او افزود: «آنها ما را می‌زنند، ما بازسازی می‌کنیم و آنها دوباره ما را خواهند زد.»
این اظهارات با واکنش شدید مواجه شد. مقامات سپاه پاسداران قضاوت او را زیر سؤال بردند، روزنامه‌های محافظه‌کار او را به ضعف متهم کردند، و شبکه‌های اجتماعی با درخواست‌های استیضاح پر شدند.
تحلیلگران می‌گویند این رویداد نشان می‌دهد که آقای پزشکیان پس از یک سال از آغاز ریاست‌جمهوری، چقدر آسیب‌پذیر شده است، چرا که تندروها به طور فزاینده‌ای سیاست خارجی او را ساده‌لوحانه و مضر برای منافع ایران می‌دانند.
قوی‌ترین سرزنش از داخل نهادهای امنیتی آمد. عزیز غضنفری، معاون سیاسی سپاه پاسداران، هشدار داد که اشتباهات کلامی مکرر می‌تواند امنیت ملی را به خطر بیندازد.
غضنفری در وب‌سایت بسیج که وابسته به سپاه است، نوشت: «سیاست خارجی جایی نیست که هر واقعیتی را بیان کرد. خطرات اظهارات بی‌پروا توسط مقامات ارشد ابتدا بر روی دولت‌های خودشان اثر می‌گذارد.»
رزمایش موشکی بالستیک
خامنه‌ای اختیار نهایی بر مسائل سیاسی، نظامی و ایدئولوژیک ایران، از جمله سیاست خارجی و امنیت ملی را دارد. رئیس‌جمهور و مجلس تحت نفوذ او فعالیت می‌کنند.
در همین حال، وزارت دفاع ایران در حال انجام رزمایش‌های موشکی بالستیک است که به نظر می‌رسد نمایشی از آمادگی نظامی در بحبوحه تنش‌های دیپلماتیک باشد.
سرتیپ رحیم صفوی، مشاور ارشد خامنه‌ای، در اظهارات اخیر بر وضعیت نظامی ایران تأکید کرد.
او گفت: «ما اکنون در وضعیت جنگی هستیم و این احتمال وجود دارد که این وضعیت در هر لحظه فرو بپاشد.»
صفوی اضافه کرد که مقامات نظامی ایران معتقدند «هرکس صلح می‌خواهد باید برای جنگ آماده باشد و بهترین روش دفاع، حمله است.»
«ایران یک مروارید داد و آب‌نبات دریافت کرد»
رویکرد دیپلماتیک فعلی آقای لاریجانی با موضع سرسختانه قبلی او در تضاد است.
در اکتبر ۲۰۰۳، حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران پس از بازدید سه وزیر خارجه اروپایی از تهران، با تعلیق موقت غنی‌سازی اورانیوم موافقت کرد. آقای لاریجانی، که در آن زمان رئیس صدا و سیما بود، انتقاد کرد و گفت: «ایران یک مروارید داد و از غرب آب‌نبات دریافت کرد.»
یک استاد علوم سیاسی در دانشگاهی نزدیک تهران گفت که رژیم در یک مقطع حساس قرار دارد، بین راضی نگه داشتن حامیان داخلی و تعامل با غرب، دچار کشمکش است.
او گفت: «این دشوار است – آنها هرگز نتوانسته‌اند هر دو را همزمان انجام دهند، و اکنون حتی سخت‌تر است.»
«بسیاری معتقدند که تعامل با غرب معادل از دست دادن یک حمله پیشگیرانه علیه ما است.»
«اما واقعیت این است که آنها چاره‌ای جز یافتن راهی برای بقا ندارند. این می‌تواند به معنای کاهش سطح غنی‌سازی باشد، اگرچه شاید فقط به عنوان راهی برای خرید زمان.»
«در گذشته، آنها تلاش می‌کردند پیشرفت کنند – اکنون فقط در تلاشند تا به جایی که قبل از حملات آمریکا بودند، بازگردند.»
محاسبات سیاسی داخلی رژیم به طور فزاینده‌ای پیچیده شده است زیرا جناح‌های تندرو هرگونه امتیاز به غرب را تسلیم تلقی می‌کنند، در حالی که صداهای عمل‌گرا استدلال می‌کنند که ادامه سرسختی می‌تواند منجر به فروپاشی رژیم شود.