ارمنستان و آذربایجان قرار است روز جمعه توافقی را در کاخ سفید امضا کنند که طی آن یک کریدور ترانزیتی منطقه‌ای مورد مناقشه به «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» تغییر نام خواهد یافت؛ اقدامی که رئیس‌جمهور آمریکا آن را هم یک سرمایه‌گذاری تجاری و هم یک پیشرفت دیپلماتیک توصیف کرده است.
انتظار می‌رود رهبران دو کشور قفقاز جنوبی، یک اعلامیه صلح مشترک را امضا کنند، اما نه یک توافق کامل، که شامل ایجاد کریدوری به نام رئیس‌جمهور آمریکا است. این مسیر آذربایجان را از طریق قلمرو جنوب ارمنستان به منطقه برون‌بوم نخجوان وصل خواهد کرد.
آنا کلی، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، روز جمعه گفت: «با تثبیت این مسیر به سوی صلح، ما پتانسیل بزرگ منطقه قفقاز جنوبی را در تجارت، ترانزیت و جریان‌های انرژی آزاد می‌کنیم.»
کاخ سفید اعلام کرد که این پروژه، که انتظار می‌رود در نهایت شامل خط آهن، خطوط نفت و گاز و خطوط فیبر نوری باشد، از یک «منطقه ترانزیت چندوجهی» تشکیل خواهد شد که «ارتباط بدون مانع» بین قلمروها را فراهم می‌آورد، در حالی که حاکمیت ارمنستان را نیز محترم می‌شمارد.
انتظار می‌رود این کریدور توسط یک شرکت خصوصی اداره شود. یک مقام ارشد آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، گفت که مذاکرات درباره اینکه چه کسی این مسیر را اداره خواهد کرد، هفته آینده آغاز خواهد شد.
تا حدودی شبیه به معامله مواد معدنی که دونالد ترامپ با اوکراین انجام داد، به اصطلاح TRIPP (Trump Route for International Peace and Prosperity) یک معامله املاک و مستغلات است که به دنبال تبدیل منافع تجاری آمریکا به حضوری پایدار در منطقه است که به حفظ صلح کمک می‌کند.
پس از تأسیس، این مسیر می‌تواند راه را برای بازگشایی مرزهای ترکیه با ارمنستان که از سال 1993 بسته شده بود، هموار کند و روابط تجاری با آسیای مرکزی و چین را بیش از پیش تقویت کند.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که روابط شخصی خوبی با ترامپ دارد، نقش دیپلماتیک فعالی در گردآوری طرف‌های ارمنستان و آذربایجان ایفا کرده است.
مسئله حل‌نشده حدود 50 کیلومتر از این باریکه زمین — که اغلب به عنوان کریدور زنگزور شناخته می‌شود — به عنوان یکی از موانع اصلی باقی‌مانده در مذاکرات صلح بین این دو کشور شوروی سابق عمل کرده بود، کشورهایی که از زمان فروپاشی بلوک چندین جنگ خونین را تجربه کرده‌اند.
مذاکرات صلح پس از پاییز 2023 شتاب گرفت، زمانی که حمله برق‌آسای آذربایجان غنی از نفت، با حمایت نظامی متحدش ترکیه، منجر به کنترل این کشور بر منطقه جدایی‌طلب قره‌باغ کوهستانی که عمدتاً ارمنی‌تبار بودند، شد.
دو طرف اوایل سال جاری به اولین پیشرفت در مذاکرات دست یافتند و بر سر زبان یک توافق صلح آینده به توافق رسیدند، اما چندین سوال کلیدی از جمله آینده مسیر زنگزور را بی‌پاسخ گذاشتند.
آسلی آیدینتاش‌باش، همکار در موسسه بروکینگز در واشنگتن، گفت: «این توافق بیش از یک تغییر نام کریدور زنگزور به جاده ترامپ است؛ این توافق حضور آمریکا را به قلب سرزمین‌های داخلی روسیه می‌آورد و به طور بالقوه یک مسیر تجاری بزرگ جدید بین اروپا و آسیای مرکزی ایجاد می‌کند.»
آیدینتاش‌باش افزود: «این همچنین آمریکا را به عنوان ضامن صلح از طریق یک مرکز لجستیکی که توسط شرکت‌های آمریکایی اداره می‌شود، معرفی می‌کند.»
آیدینتاش‌باش افزود: تا همین اواخر، «تصور اینکه آذربایجان از هرج و مرج منطقه‌ای به عنوان فرصتی برای تصرف نظامی» قلمرو در جنوب ارمنستان استفاده کند، «غیرممکن نبود.» اما با «ورود آمریکا به میدان به عنوان یک بازیگر تجاری»، ایده «فتح نظامی» از بین می‌رود.
این توافق نشان‌دهنده تعهد جدید و بزرگی از سوی آمریکا به منطقه است.
افزایش دخالت واشنگتن همچنین بر کاهش نقش روسیه تأکید دارد. نفوذ مسکو در دو کشور از حداقل سال 2020، زمانی که متحد سنتی‌اش ارمنستان توسط آذربایجان در میدان نبرد شکست خورد، کاهش یافته است. بازیگران منطقه‌ای نیز به طور فزاینده‌ای آن را به دلیل جنگ در اوکراین حواس‌پرت و تضعیف‌شده می‌دانند.
الین سلیمان‌اف، سفیر آذربایجان در بریتانیا، به فایننشال تایمز گفت: «این یک تغییر دهنده بازی برای منطقه، از نظر اتصال و عادی‌سازی است.» وی گفت: ارتباطات بهتر از طریق منطقه فرصت‌های اقتصادی ایجاد خواهد کرد.
در عین حال، این توافق دو کشور را به یک توافق صلح تاریخی نزدیک‌تر می‌کند. سلیمان‌اف گفت: این توافق «تعهد به عادی‌سازی، به روند صلح» را نشان می‌دهد.
اما راه رسیدن به یک توافق صلح تمام‌عیار هنوز طولانی است. باکو همچنین می‌خواهد ایروان زبان قانون اساسی خود را تغییر دهد تا اشاره‌ای را که از نظر آن ادعای مالکیت بر ناگورنو-قره‌باغ را تثبیت می‌کند، حذف کند.
ترامپ امیدهای خود را برای دریافت جایزه صلح نوبل پنهان نکرده است. او در طول مبارزات انتخاباتی متعهد شد که به جنگ‌های غزه و اوکراین به سرعت پایان دهد، اما هر دو درگیری تاکنون از تلاش‌های او طفره رفته‌اند.
استیو ویتکوف، فرستاده ویژه، رهبری ارتباطات دیپلماتیک ترامپ در خاورمیانه، با روسیه و در قفقاز جنوبی را بر عهده داشته است. این توسعه‌دهنده املاک و مستغلات در ماه مارس به آذربایجان سفر کرد تا در مورد تعمیق روابط با واشنگتن گفتگو کند، که به تلاش‌ها برای میانجیگری توافقی بین باکو و ایروان سرعت بخشید.
مقام ارشد آمریکایی گفت: «وقتی فراتر از آن نگاه کردیم، گفتیم شاید اینجا لحظه‌ای برای بازنشانی روابط آمریکا و آذربایجان نیست، بلکه برای بازنشانی منطقه‌ای است.»
انتظار می‌رود توافق کاخ سفید همچنین شاهد امضای یک نامه مشترک از سوی ایروان و باکو به سازمان امنیت و همکاری در اروپا (OSCE) باشد که از آن درخواست می‌کند گروه مینسک را، نهادی که در سال 1992 برای یافتن راه‌حلی برای مسئله ناگورنو-قره‌باغ تأسیس کرد، منحل کند.
باکو پس از بازگرداندن کنترل کامل بر منطقه — که در سطح بین‌المللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته می‌شود — در اواخر سال 2023، بارها خواستار انحلال گروه مینسک شده و آن را بی‌ربط توصیف کرده است. این زبان روز جمعه توسط کاخ سفید نیز تکرار شد.
این موضوع مورد استقبال مقامات آذربایجان قرار گرفته است. سلیمان‌اف گفت: پایان دادن به گروه مینسک «نشان می‌دهد که دوران درگیری پشت سر ماست.»
سفیر گفت: «این نشان می‌دهد که ما از این دوره پس از شوروی که مدیریت و حل و فصل درگیری‌ها را به صورت فرسایشی پیش می‌بردیم، به سمت دوران عادی‌سازی حرکت می‌کنیم.»
تجسم داده‌ها: آلن اسمیت