انتظار می‌رود رهبران ارمنستان و آذربایجان روز جمعه در کاخ سفید یک توافق صلح اولیه را امضا کنند که نشان‌دهنده تعهد آن‌ها به یک توافق نهایی است. این توافق به دهه‌ها دشمنی پایان می‌دهد و نفوذ آمریکا، ترکیه و اسرائیل را در قفقاز جنوبی، به ضرر روسیه و ایران، تقویت می‌کند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، میزبان این رویداد مهم خواهد بود، جایی که انتظار می‌رود الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، مجموعه‌ای از توافق‌های اقتصادی را با ایالات متحده امضا کنند تا «فرصت‌های اقتصادی را با هم دنبال کنیم و پتانسیل کامل منطقه قفقاز جنوبی را آزاد سازیم،» ترامپ در پستی در تاریخ ۷ اوت در پلتفرم «تروث سوشال» خود اظهار داشت.
یکی از عناصر کلیدی این توافق، ایجاد یک کریدور حمل‌ونقل است که از آذربایجان، از طریق ارمنستان و سپس به منطقه برون‌بوم نخجوان آذربایجان که هم‌مرز ترکیه است، می‌رسد. آذربایجان مدت‌هاست اصرار داشته است که این کریدور بخشی از هر توافق صلح با ارمنستان باشد و دسترسی بدون محدودیت و بدون نیاز به کنترل‌های مرزی ارمنستان از طریق آن تضمین شود. ارمنستان در برابر این خواسته مقاومت کرده و گفته است که این امر حاکمیت سرزمینی آن را نقض می‌کند.
این پل زمینی که به طول ۳۲ کیلومتر (حدود ۲۰ مایل) از منطقه استراتژیک سیونیک (Syunik) ارمنستان می‌گذرد، موازی با مرز ایران خواهد بود. تهران به شدت با این ترتیب مخالف است، زیرا عملاً مرز زمینی ایران با ارمنستان را از بین برده و ارتباط زمینی آن را با گرجستان همسایه و دریای سیاه قطع می‌کند. از دیدگاه ایران، این کریدور همچنین به متحد اصلی آذربایجان، اسرائیل، آزادی عمل بیشتری برای جاسوسی و بی‌ثبات کردن رژیم مذهبی ایران خواهد داد.
وزارت امور خارجه ایران این هفته اعلام کرد که انتظار می‌رود مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، اواخر این ماه به ارمنستان سفر کند.
این مسیر پیشنهادی همچنین شامل خط ریلی، خطوط نفت و گاز و اتصالات فیبر نوری خواهد بود. منفعت فوری برای آنکارا، دسترسی مستقیم به بازارهای آسیای مرکزی خواهد بود، بدون اینکه مجبور به عبور از ایران باشد، که در حال حاضر مجبور به انجام آن است.
از استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا، به دلیل دستیابی به پیشرفت پس از سفر اوایل سال جاری به باکو تقدیر می‌شود. پس از آنکه طرفین با پیشنهادی موافقت کردند که به شرکت‌های آمریکایی حقوق اجاره برای توسعه کریدور اعطا می‌کند، این کریدور «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» نام‌گذاری خواهد شد.
این توافق یک شکست بزرگ برای روسیه محسوب می‌شود که توافق صلح ۲۰۲۰ بین ارمنستان و آذربایجان را پس از یک جنگ کوتاه اما خونین بر سر منطقه قره‌باغ کوهستانی، میانجی‌گری کرده بود. حمایت نظامی اسرائیل و ترکیه به آذربایجان اجازه داد تا تمام سرزمین‌هایی را که در جنگ قبلی در اوایل دهه ۱۹۹۰ از دست داده بود، پس بگیرد، در حالی که این بار روسیه نتوانست به کمک ارمنستان بیاید، آنگونه که در گذشته کرده بود. بر اساس شرایط آتش‌بس سازماندهی شده توسط کرملین، نیروهای روسی قرار بود در طول مسیر ترانزیتی پیشنهادی مستقر شوند که به روسیه جای پای بیشتری در فضای شوروی سابق می‌داد.
پاشینیان — که انقلاب مخملی ۲۰۱۸ ارمنستان را رهبری کرد و منجر به سرنگونی یک چهره طرفدار کرملین غرق در فساد شد — پس از درگیری، تغییر چشمگیری از روسیه به سمت ترکیه، دشمن تاریخی ارمنستان و غرب، انجام داد و امتیازات بی‌سابقه‌ای را به آذربایجان به امید دستیابی به صلح داد. پاشینیان حساب کرده بود که دوستی با ترکیه و غرب، کشور محصور در خشکی او را از حملات بیشتر آذربایجان مصون نگه می‌دارد. این محاسبه نادرست از آب درآمد، زیرا آذربایجان در سپتامبر ۲۰۲۳ یک حمله برق‌آسای دوم را آغاز کرد و عملاً کل جمعیت ارمنی‌تبار قره‌باغ کوهستانی را ظرف چند روز اخراج و کنترل کامل این منطقه را به دست گرفت.
با این حال، پاشینیان مسیر خود را تغییر نداد و اگرچه رتبه‌بندی او کاهش یافته است، اما او همچنان با فاصله زیادی از رقبای طرفدار کرملین خود پیش است و انتظار می‌رود در انتخابات پارلمانی سال آینده پیروز شود.
توافق روز جمعه باید به او تقویت بیشتری ببخشد و موانع باقی‌مانده برای برقراری روابط دیپلماتیک بین ترکیه و ارمنستان را برطرف کند. این دو همسایه از ژانویه ۲۰۲۲ گفتگوهای عادی‌سازی را برگزار کرده‌اند. با این حال، ترکیه اصرار دارد که تنها پس از اینکه ایروان تمام خواسته‌های آذربایجان را برآورده کند، می‌تواند مرز زمینی بسته خود با ارمنستان را بازگشایی و سفارت خود را در آنجا تأسیس کند.
خواسته‌ی آذربایجان مبنی بر حذف اشاره‌ای در قانون اساسی ارمنستان — برگرفته از اعلامیه استقلال آن در سال ۱۹۹۰ از اتحاد جماهیر شوروی — که آذربایجان آن را به معنای ادعای ارضی بر قره‌باغ کوهستانی می‌داند، هنوز حل نشده است. پاشینیان طبق گزارش‌ها مایل به این تغییر است، اما به آذربایجان گفته است که تنها زمانی می‌تواند این کار را انجام دهد که منافع صلح شروع به تأثیرگذاری بر مردم کند. بر اساس قانون اساسی ارمنستان، هرگونه تغییر در مواد آن باید به رفراندوم عمومی گذاشته شود.
ارمنستان می‌خواهد آذربایجان تمام اسرای جنگی ارمنی باقی‌مانده را آزاد کند.
علیرغم این مسائل، اجماع کلی این است که میانجی‌گری آمریکا با قفل کردن ارمنستان و آذربایجان در یک توافق، خطر درگیری مجدد را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. متجاوز احتمالی آذربایجان بود که مدت‌هاست سیونیک را طمع کرده است.