چه اتفاقی برای نئاندرتال‌ها افتاد؟
پسرعموهای اجدادی ما حدود ۴۰,۰۰۰ سال پیش به طور مرموزی منقرض شدند، در حالی که انسان‌ها (Homo sapiens) این گونه نشدند.
نابودی یک گروه و بقای گروه دیگر همچنان دیرینه‌انسان‌شناسان را گیج کرده است، اما برخی محققان اکنون فکر می‌کنند کرم ضدآفتاب و لباس‌های دوخته‌شده ممکن است در این موضوع نقش داشته باشند.
تقریباً در همان زمانی که نئاندرتال‌ها از بین رفتند، تضعیف میدان مغناطیسی زمین منجر به قرار گرفتن در معرض دوزهای بالاتری از پرتوهای مضر فرابنفش شد.
پوشاک می‌توانست محافظت نسبی را ارائه دهد. هر دو گروه از پوست حیوانات استفاده می‌کردند، اما شواهد نشان می‌دهد که نئاندرتال‌ها تمایل داشتند شنل‌های گشاد بپوشند، در حالی که انسان‌های خردمند (Homo sapiens) لباس‌های قالب‌تَن می‌دوختند. انسان‌ها همچنین بدن خود را با رنگدانه‌های معدنی می‌پوشاندند که به عنوان یک SPF (فاکتور محافظت در برابر آفتاب) باستانی عمل می‌کرد.
بعید است که این تفاوت‌ها در رفتار به تنهایی منجر به نابودی نئاندرتال‌ها شده باشد، اما محققان معتقدند که قرار گرفتن آنها در معرض تابش افزایش‌یافته می‌توانسته اثرات مضری داشته باشد.
افزایش قرار گرفتن در معرض تابش زمانی رخ داد که قطب‌های مغناطیسی شمال و جنوب زمین شروع به انحراف از موقعیت‌های سنتی خود کردند.
چرخش سیاره و هسته مذاب آن به تولید یک میدان مغناطیسی محافظ کمک می‌کند که لایه ازن سیاره ما را قوی نگه می‌دارد و ما را از ذرات پرانرژی که دائماً از خورشید می‌آیند، محافظت می‌کند. این میدان در قطبین، جایی که نیروهای مغناطیسی متمرکزتر هستند، لنگر انداخته است. اما تغییرات کوچک در هسته می‌تواند باعث انحراف قطبین شود.
در اواخر دوره نئاندرتال‌ها، چنین انحرافی باعث شد که میدان مغناطیسی به حدود ۱۰ درصد از میانگین قدرت خود کاهش یابد. دانشمندان این پدیده را «رویداد لاشامپ» (Laschamps event) می‌نامند.
برای آزمایش اثرات رویداد لاشامپ، آگنیت موخوپادهیای، دانشمند فضایی دانشگاه میشیگان، و گروهش مدل‌های سه‌بعدی از ظاهر میدان مغناطیسی زمین در طول این رویداد ایجاد کردند.
نتایج، که در مجله Science Advances منتشر شد، نشان داد که در کدام مناطق میدان مغناطیسی آسیب‌پذیر شده و اجازه عبور تابش و ذرات را می‌دهد.
محققان می‌دانند که میدان مغناطیسی در آن زمان دور چگونه دچار اختلال شده است؛ با بررسی مواد معدنی کوچک‌تر از عرض یک تار موی انسان که در رسوبات باستانی اعماق دریا و سنگ‌های آتشفشانی یافت شده‌اند. این دانه‌های ریز که حاوی آهن هستند، مغناطیده می‌شوند و چینش آنها سرنخ‌هایی درباره وضعیت میدان مغناطیسی زمین در آن زمان ارائه می‌دهد.
تحلیل محققان نشان می‌دهد که عرض‌های شمالی و جنوبی زمین تا ۴۰ درجه، به طور نامتناسبی تحت تأثیر این تضعیف قرار گرفته‌اند. این منطقه در نیمکره شمالی – از جمله اسپانیای کنونی – جایی است که بسیاری از جمعیت‌های نئاندرتال و انسان‌های خردمند (Homo sapiens) زندگی می‌کردند.
ریون گاروی، استاد انسان‌شناسی در دانشگاه میشیگان و همکار موخوپادهیای، گفت: «به عنوان یک انسان‌شناس، این موضوع برایم جذاب بود، زیرا من زیاد درباره اینکه آب و هوا چگونه می‌توانسته بر انسان‌های خردمند و گونه‌های دیگر تأثیر بگذارد فکر می‌کنم، اما هرگز به فضا فکر نکرده بودم.»
برای حدود یک یا دو هزاره، در طول رویداد لاشامپ، زمین سطوح بالاتری از پرتوهای کیهانی نامرئی را تجربه می‌کرد.
اما تأثیر لایه ازن نازک‌تر تنها به افزایش قرار گرفتن در معرض تابش محدود نمی‌شد. این امر همچنین بر پوشش ابر، کمربندهای باد، میزان بارندگی و الگوهای کلی آب و هوا تأثیر می‌گذاشت.
آلن کوپر، زیست‌شناس تکاملی در دانشگاه چارلز استورت استرالیا که در کار اخیر شرکت نداشت اما تحقیقاتی با نتایج مشابه منتشر کرده است، گفت: «اینطور نیست که پرتوهای فرابنفش همه را می‌کشد. این تغییرات آب و هوایی است. همه چیز در آن نقطه کاملاً از کنترل خارج می‌شود.»
کوپر افزود: نه تنها نئاندرتال‌ها در حدود این زمان از سوابق فسیلی ناپدید شدند، بلکه گونه‌های دیگری نیز در مناطق نامتناسباً تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.
گروه موخوپادهیای دو نظریه را برای کمک به بقای انسان‌های خردمند (Homo sapiens)، که با نئاندرتال‌ها آمیخته شدند، پیشنهاد کردند: استفاده از نوعی کرم ضدآفتاب ابتدایی معروف به اُکر (ocher) – یک رنگدانه طبیعی متشکل از اکسید آهن که اغلب برای هنر غارها استفاده می‌شد – برای محافظت از بدنشان در برابر خورشید، و لباس‌هایی که به بدن چسبیده و پوست بیشتری را می‌پوشاندند.
به گفته کوپر، درست در زمان رویداد لاشامپ، افزایش قابل توجهی در هنر غارها در مکان‌هایی که با انسان‌های خردمند مرتبط بوده‌اند، مشاهده شد.
اندرو زیپکین، دانشمند باستان‌شناس وابسته به دانشگاه ایالتی آریزونا که در مطالعه اخیر شرکت نداشت، گفت که انسان‌شناسان فرضیه می‌کنند که انسان‌های خردمند (Homo sapiens) از اُکر بر روی پوست خود نیز استفاده می‌کردند، بر اساس این واقعیت که جمعیت‌های ساکن آفریقا و استرالیا امروز نیز از این رنگدانه به عنوان محافظ پوست استفاده می‌کنند.
گاروی گفت: سایت‌های باستان‌شناسی مرتبط با نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن هر دو ابزارهای سنگی به نام "خراشنده" (scrapers) را نشان داده‌اند که برای فرآوری پوست حیوانات برای نرم و قابل پوشیدن کردن آنها استفاده می‌شده است. اما محققان شواهدی از مجموعه‌ای گسترده‌تر از ابزارهای ساخت لباس را در سایت‌های مرتبط با انسان‌های خردمند (Homo sapiens) یافته‌اند.
او افزود: «ما همچنین چیزهایی مانند سوزن و دَرفش و ابزارهایی از این دست را می‌بینیم که برای سوراخ کردن این پوست‌ها و سپس دوختن آنها با تاندون‌ها برای تولید انبوه لباس‌های دوخته‌شده بسیار مفید بوده‌اند.»
انسان‌شناسان به دقت اشاره می‌کنند که همزمانی انقراض نئاندرتال‌ها و رویداد لاشامپ می‌تواند صرفاً یک اتفاق باشد.
به گفته تونی کاپرا، ژنتیک‌شناس تکاملی از دانشگاه کالیفرنیا، سان فرانسیسکو، که در این کار شرکت نداشت، تفاوت در اندازه جمعیت‌ها و عوامل دیگر نیز می‌توانستند احتمال بقای این گونه را کاهش دهند.
به گفته نویسندگان مطالعه، هدف از کار اخیر، تمرکز بر یک جنبه از یک راز چندوجهی بوده است.
گاروی گفت: «هر کسی که لباس‌های دوخته‌شده داشت، احتمالاً این مزیت را دارا بود. اما آیا این مزیت منحصر به یک گروه بود و آیا برای منجر شدن به انقراض یک گروه و تکثیر گروه دیگر کافی بود؟ اینها سوالاتی با ارزش میلیون‌ها دلار هستند.»
برای ارتباط با آیلین وودوارد به آدرس [email protected] ایمیل بزنید.