برای سر پیتر جکسون، کارگردان برنده جایزه اسکار – و البته شوالیه شده – فیلم‌های ارباب حلقه‌ها و هابیت، تخیل بی‌کرانی برای تولید تمامی آثار سینمایی‌اش لازم بوده است. این کیفیتی است که جکسون از کودکی داشته، زمانی که تصاویری از آینده را در ذهن خود مجسم می‌کرد. جکسون در گفتگوهای اخیر با TIME گفت: «وقتی بچه بودم، [رویای] جت‌پک‌های شخصی و ماشین‌های پرنده و چیزهای دیگر را در سر داشتم. یکی دیگر از آن چیزهایی که همیشه آرزویش را داشتم، این بود که بتوانم گونه‌های منقرض شده را برگردانم.»
در مورد جت‌پک‌ها و ماشین‌های پرنده هنوز کاری صورت نگرفته، اما احیای گونه‌های منقرض‌شده؟ این اتفاق به شدت در حال رخ دادن است. در ماه آوریل، شرکت بیوتکنولوژی «کلاسال بایوساینسز» (Colossal Biosciences) مستقر در دالاس اعلام کرد که با موفقیت گرگ مهیب (dire wolf)، حیوانی که زوزه‌اش بیش از ۱۰,۰۰۰ سال پیش با ناپدید شدن آخرین عضو گونه‌اش از روی زمین شنیده نشده بود، را احیا کرده است. سه گرگ مهیب جوان در حال حاضر در یک پناهگاه ۲۰۰۰ هکتاری در مکانی نامعلوم زندگی می‌کنند تا از رسانه‌ها و کنجکاوان محافظت شوند، و «کلاسال» قصد دارد حیوانات بیشتری از این گونه تولید کند، با هدف نهایی شاید بازگرداندن این گونه به حیات وحش.
بیشتر بخوانید: بازگشت گرگ مهیب
این شرکت در اینجا متوقف نمی‌شود. «کلاسال» همچنین می‌خواهد دودو (dodo)، ماموت پشمالو (woolly mammoth)، ببر تاسمانی (Tasmanian tiger) — یا تیلاسین (thylacine) — و دیگر گونه‌ها را نیز بازگرداند. هدف هم افزایش تنوع ژنتیکی و هم بهبود تکنیک‌های ویرایش ژنتیکی برای تقویت گونه‌های موجود اما در معرض تهدید است. اکنون، «کلاسال» یک گونه دیگر را به مجموعه رو به رشد خود اضافه کرده است: موا (moa)، پرنده‌ای غول‌پیکر و بدون پرواز شبیه به شترمرغ استرالیایی (emu) که تا ۱۲ فوت (۳.۶ متر) ارتفاع داشت، وزنش بیش از ۵۰۰ پوند (۲۳۰ کیلوگرم) بود و زمانی در سراسر نیوزلند پراکنده بود، پیش از آنکه حدود ۶۰۰ سال پیش توسط انسان‌ها شکار شده و منقرض شود. جکسون نیز مانند موا، بومی نیوزلند است؛ او می‌گوید: «من یک نیوزلندی بسیار افتخارآفرین هستم.» او همچنین سرمایه‌گذار در «کلاسال» است و به عنوان واسطه و تسهیل‌گر، این شرکت را برای پروژه موا با مرکز تحقیقاتی «نگای تاهو» (Ngai Tahu Research Center) وارد همکاری کرده است. این گروه در سال ۲۰۱۱ برای توسعه فکری و انجام مطالعات علمی برای و توسط قبیله «نگای تاهو» از مردم بومی مائوری تأسیس شد.
کایل دیویس، باستان‌شناس «نگای تاهو» که در پروژه احیای موا کار می‌کند، می‌گوید: «برخی از آن گونه‌های نمادین که در اسطوره‌شناسی قبیله‌ای و داستان‌گویی ما حضور دارند، بسیار برای ما عزیز و گرامی هستند. مشارکت در تحقیقات علمی، مدیریت گونه‌ها و حفاظت از محیط زیست بخش بزرگی از فعالیت‌های ما بوده است.»
بن لام، مدیر عامل و هم‌بنیانگذار «کلاسال» اضافه می‌کند: «این کاملاً یک ابتکار مائوری است. ما احساس می‌کنیم که تیم کلاسال، ادامه دهنده مرکز تحقیقاتی و مائوری‌هاست.»
بازگرداندن موا نه تنها برای خود گونه، بلکه برای محیط زیستی که زمانی در آن زندگی می‌کرد و می‌تواند دوباره زندگی کند، پیامدهایی خواهد داشت. این پرنده یک گونه اصلی (cornerstone species) شناخته می‌شد، یعنی گونه‌ای که چرای آن به هرس و شکل‌دهی پوشش گیاهی جنگل کمک می‌کرد. مواها همچنین پراکنده‌کننده‌های فراوان بذرهای گیاهانی بودند که می‌خوردند. از دست دادن این گونه نه تنها آن کارکرد بازسازی جنگل را از بین برد، بلکه منجر به انقراض مرتبط عقاب هاست (Haast’s eagle) نیز شد، که تقریباً به طور انحصاری به موا به عنوان طعمه متکی بود. احیای موا عقاب را برنمی‌گرداند، اما می‌تواند حداقل تا حدی جنگل‌های بکر نیوزلند را بازسازی کند.
بازگرداندن موا هم‌راستا با دیگر کارهای «کلاسال» است، که نه تنها به دنبال احیای گونه‌های ناپدید شده است، بلکه قصد دارد از لغزش گونه‌های مرتبط به سوی خط انقراض نیز جلوگیری کند. به عنوان مثال، مهندسی ژنتیک که در پروژه گرگ مهیب به تسلط رسید، برای ویرایش تنوع بیشتر در ژنوم گرگ قرمز (red wolf) در معرض خطر استفاده می‌شود. دانشی که در تلاش برای بازگرداندن تیلاسین به دست آمد، می‌تواند به همین ترتیب به حفظ کوول شمالی (northern quoll) مرتبط کمک کند.
پل اسکافیلد، متصدی ارشد تاریخ طبیعی در موزه کانتربری، نویسنده ۲۰ مقاله در مورد ژنوم موا، و یکی از دانشمندانی که در پروژه احیای گونه‌ها کار می‌کند، می‌گوید: «برخی از گونه‌های پرنده در جزیره جنوبی نیوزلند به دلیل کاهش ذخیره ژنی در خطر انقراض هستند. برخی از فناوری‌هایی که «کلاسال» با آنها کار می‌کند، بسیار برای آنها کاربردی است.»
بیشتر بخوانید: دانشمندان در مسیر بازگرداندن ماموت، موش‌های پشمالو پرورش داده‌اند
این فناوری به طور قطع چالش‌برانگیز است. احیای گرگ مهیب شامل توالی‌یابی DNA باستانی جمع‌آوری شده از نمونه‌های فسیلی و سپس بازنویسی ژنوم سلول‌های یک گرگ خاکستری (gray wolf) بود تا شبیه گونه منقرض شده با ژن‌های باستانی از دست رفته شود. هسته ویرایش شده سپس به یک تخمک سگ اهلی که هسته خودش حذف شده بود، وارد شد. آن تخمک اجازه یافت تا در آزمایشگاه به یک جنین تبدیل شود و سپس در رحم یک سگ اهلی جایگزین کاشته شد، که توله گرگ مهیب را تا پایان دوره بارداری حمل کرد.
بازگرداندن موا منقرض شده دشوارتر است، زیرا انکوباسیون (پرورش جنین) خارج از بدن، داخل تخم انجام خواهد شد. اولین گام در این کار باز هم توالی‌یابی ژنوم گونه هدف منقرض شده را طلب می‌کند و دوباره به گونه زنده‌ی نزدیک – چه تینامو (tinamou) یا شترمرغ استرالیایی (emu) – برای کمک روی می‌آورد. دانشمندان «کلاسال» سلول‌های جنسی اولیه (primordial germ cells) – یا سلول‌هایی که به تخمک و اسپرم تبدیل می‌شوند – را از جنین تینامو یا شترمرغ استرالیایی استخراج کرده و ژنوم آنها را بازنویسی می‌کنند تا با ویژگی‌های کلیدی موا مطابقت داشته باشد. سپس این سلول‌های ویرایش شده به یک تینامو یا شترمرغ استرالیایی جنینی دیگر در داخل تخم وارد می‌شوند. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، سلول‌ها به غدد جنسی جنین سفر کرده و آنها را تغییر می‌دهند، به طوری که ماده‌ها تخم‌ها و نرها اسپرم‌هایی تولید کنند که نه از گونه میزبان، بلکه از موا باشند. نتیجه آن یک شترمرغ استرالیایی یا تینامو خواهد بود که از تخم بیرون می‌آید، رشد می‌کند، جفت‌گیری می‌کند و تخم‌هایی حاوی جوجه موا تولید می‌کند.
لام می‌گوید: «تا کنون موفقیت‌های نسبتاً بزرگی داشته‌ایم. ما یک کلونی تکثیر تینامو داریم اما شترمرغ استرالیایی نداریم، هرچند از طریق پرورش‌دهندگان زیادی که وجود دارند، به تخم شترمرغ استرالیایی دسترسی داریم.»
هیچ‌یک از اینها به معنای پایان کار نیست. لام اذعان می‌کند که ممکن است تا ده سال طول بکشد تا موا دوباره در نیوزلند قدم بزند – اگرچه ممکن است زودتر هم اتفاق بیفتد. او می‌گوید: «من ترجیح می‌دهم کمتر قول بدهم و بیشتر انجام دهم.» در حال حاضر، «کلاسال» و مرکز تحقیقاتی «نگای تاهو» هنوز در حال توالی‌یابی ژنوم موا هستند، و برای این کار باید نمونه‌های DNA بیشتری به دست آورند. نمونه‌های موزه از بقایای موا بخشی از این نیاز را برآورده می‌کنند، اما DNA در طول قرن‌ها به شدت تخریب می‌شود و آنچه را نمی‌توان از مجموعه‌های خصوصی برداشت کرد، باید در حفاری‌های میدانی پیدا کرد – با توجه ویژه به استخوان‌های بلند و غنی از DNA موا مانند استخوان ران (femur) و درشت‌نی (tibia).
اسکافیلد می‌گوید: «چندین سایت فسیلی واقعاً مهم وجود دارد، به ویژه یکی در شمال کانتربری، حدود یک ساعت شمال کرایست‌چرچ. تا کنون ما بیش از ۶۰ نمونه فردی را نمونه‌برداری کرده‌ایم.» او اضافه می‌کند: «اگر اینها کافی نباشند، باید برویم و سوراخ‌های بیشتری حفر کنیم.»
هیچ‌یک از اینها ارزان نیست، و در حالی که لام بودجه دقیق پروژه احیای موا را فاش نمی‌کند، اما می‌گوید این یک مبلغ هشت رقمی است. او می‌گوید: «فیلم جدید دنیای ژوراسیک (Jurassic World) را دیدم و کسی در آن می‌گوید که احیای یک حیوان ۷۲ میلیون دلار هزینه دارد. من با خودم فکر کردم: "احتمالاً همینطور است."»
این هزینه اولیه می‌تواند در آینده سود زیادی به همراه داشته باشد، باعث رونق بوم‌گردی در نیوزلند و سود رساندن به تحقیقات پایه «کلاسال» شود، که در حال حاضر پتانسیل سودآوری را نشان می‌دهد. تاکنون، «کلاسال» دو شرکت جدید را تاسیس کرده است: یکی به نام بریکینگ (Breaking)، که از میکروب‌ها و آنزیم‌های مهندسی‌شده برای تجزیه زباله‌های پلاستیکی استفاده می‌کند. دیگری، فرم بایو (Form Bio)، پلتفرم‌های هوش مصنوعی و بیولوژی محاسباتی را برای توسعه دارو فراهم می‌کند.
اما این عوامل ناملموس – شگفتیِ واسطه‌گری برای بازگرداندن گونه‌ای که مدت‌ها منقرض شده به خانواده جهانی گونه‌های موجود – است که بزرگترین و متعالی‌ترین کار «کلاسال» و مائوری‌ها محسوب می‌شود. جکسون می‌گوید: «این کار هیجانی دارد که فیلم‌ها ندارند. وقتی برای اولین بار یک موا زنده را ببینم، از هر حسی که تا به حال تجربه کرده‌ام، کاملاً شگفت‌زده خواهم شد.»