اسرائیل هنوز به فردو، پیشرفته‌ترین سایت ایران برای غنی‌سازی اورانیوم، حمله نکرده است، اما آموس یادلین، رئیس پیشین اطلاعات نظامی اسرائیل، هشدار می‌دهد که تهران در حال پیشروی به سمت تسلیحات هسته‌ای است.
یادلین در گفتگو با المانیتور گفت: «ایران شروع به برداشتن انواع موانع کرده است، که این امر به این کشور اجازه می‌دهد تا هر زمان که رهبری در تهران تصمیم بگیرد، یک بمب هسته‌ای بسازد.»
عناصر برنامه هسته‌ای ایران
بر اساس گزارش مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل (INSS)، برنامه هسته‌ای ایران از عناصر متعددی مانند تأسیسات تبدیل اورانیوم به گاز و تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم تشکیل شده است. INSS توضیح داد که برای دستیابی به بمب، ایران نه تنها باید اورانیوم را تا سطح ۹۰ درصد غنی‌سازی کند و موشک‌های بالستیک قادر به حمل بمب از ایران به اسرائیل را به دست آورد؛ بلکه باید خود بمب را نیز در قالب یک کلاهک هسته‌ای برای نصب بر روی موشک بالستیک و با مکانیزم انفجار توسعه و بسازد. این مرحله آخر «فرآیند تسلیحاتی شدن» نامیده می‌شود.
گزارش ۳۱ مه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بیان کرد که ایران فعالیت‌های هسته‌ای مخفیانه‌ای را با مواد اعلام‌نشده به نهاد نظارتی هسته‌ای سازمان ملل در سه مکان که مدت‌ها تحت بررسی بوده‌اند، انجام داده است و ایران اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است.
یادلین گفت: «ما مطمئن نیستیم که ایران تا چه حد در برنامه خود، به ویژه در بخش پایانی تسلیحاتی شدن، پیشرفت کرده است.» وی افزود که اسرائیل در حال حاضر تخمین می‌زند که بخش بزرگی از برنامه در حملات از ۱۳ ژوئن آسیب دیده است.
تا آن زمان، اسرائیل چندین بار به نطنز حمله کرده و خسارات جدی وارد کرده بود. به گفته IAEA، این سایت برای غنی‌سازی اورانیوم تا سطوحی که می‌تواند به عنوان مواد شکافت‌پذیر برای بمب هسته‌ای استفاده شود، به کار می‌رود. همچنین به اصفهان، جایی که اورانیوم بسیار غنی‌شده به شکل گاز، به ماده جامد مورد استفاده برای ساخت هسته یک دستگاه انفجاری تبدیل می‌شود، حمله کرد. روز پنجشنبه، اسرائیل به اراک، یک راکتور آب سنگین که هنوز در حال ساخت بود، و یک راکتور نزدیک دیگر حمله کرد.
یادلین خاطرنشان کرد که صرف‌نظر از این دستاوردهای نظامی، اسرائیل تاکنون به فردو آسیبی نرسانده است. این سایت مهم است زیرا بیشترین سانتریفیوژها را در خود جای داده است. همچنین محافظت‌شده‌ترین سایت هسته‌ای ایران است که در زیر کوه و در عمق ۶۰ تا ۱۱۰ متری ساخته شده است. یادلین گفت که ممکن است تحقیقات تسلیحاتی نیز در فردو در حال انجام باشد.
یادلین گفت: «به دلیل پیچیدگی برنامه هسته‌ای ایران، اندازه‌گیری واقعی خسارت وارد شده به صورت عددی دشوار است.» وی افزود که خسارت باید بر اساس اهداف عملی و سیاسی سنجیده شود. او گفت: «هدف ما این است که آمریکایی‌ها را قادر سازیم تا از دیدگاه اسرائیل، به توافقی با ایران دست یابند که بسیار بهتر از توافق سال ۲۰۱۵ باشد.» چنین توافقی باید تضمین کند که ایران قادر به پیشبرد برنامه هسته‌ای خود نه فقط در دو سال آینده، بلکه برای سال‌های طولانی‌تر نباشد.
پرسش این است که آیا دستاوردهای نظامی اسرائیل در آسیب رساندن به برنامه هسته‌ای و برنامه موشکی بالستیک ایران، برای مجبور کردن ایران به یک توافق کافی خواهد بود. یادلین به مدل امارات اشاره کرد و گفت: «ایرانی‌ها می‌توانند راکتورهای اورانیوم غیرنظامی را مطابق با استانداردهای آمریکایی بسازند، که ما آن را برای مثال در امارات می‌بینیم، جایی که اورانیوم غنی‌نشده در کشور، بلکه وارداتی را استفاده می‌کنند. به هر حال، ایران ادعا می‌کند که به دنبال انرژی هسته‌ای غیرنظامی است.»
او افزود، مشکل اینجاست که تمام شواهد حاکی از آن است که ایران به دنبال قابلیت‌های هسته‌ای نظامی است و بنابراین بعید است که توافقی را بپذیرد که آن را به مصارف غیرنظامی محدود کند. یادلین گفت: «گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به وضوح نشان می‌دهد که ایرانی‌ها اورانیوم را تا سطوحی غنی‌سازی می‌کنند که راکتورهای غیرنظامی به آن نیازی ندارند، و قطعاً نه به مقداری که ما می‌دانیم. نشانه‌هایی که از پیشرفت به سمت فرآیند تسلیحاتی شدن داریم، قطعاً نمی‌تواند به عنوان مسیری به سمت قابلیت‌های هسته‌ای غیرنظامی توضیح داده شود.» او همچنین تأکید کرد: «ایران نمی‌تواند توضیحات موثقی برای عدم انطباق خود با تعهداتش در پیمان عدم اشاعه ارائه دهد.»
بر اساس این پیمان، ایران باید اجازه بازرسی از تمام فعالیت‌های هسته‌ای خود را بدهد و مجاز به غنی‌سازی اورانیوم بیش از ۳.۸ درصد نیست.
یادلین گفت که بر اساس اطلاعاتی که او به آن دسترسی دارد، رهبر عالی ایران دستور آغاز فاز نهایی برنامه هسته‌ای – یعنی توسعه واقعی بمب – را صادر نکرده است. با این حال، او خاطرنشان کرد که در ماه‌های اخیر ایرانی‌ها ظاهراً شروع به رسیدگی به مسائل فنی کرده‌اند که باید فرآیند تسلیحاتی شدن را پس از صدور دستور تسهیل کند.
یادلین معتقد نیست که حملات اسرائیل تاکنون مشکلات رادیواکتیو عمده‌ای ایجاد کرده است. یادلین گفت: «حمله به نطنز و سایر سایت‌ها بسیار متفاوت از حمله به چیزی است که ما آن را یک راکتور هسته‌ای داغ می‌نامیم.» وی افزود: «به همین دلیل راکتوری که در سوریه در سال ۲۰۰۷ منهدم شد، قبل از عملیاتی شدن مورد حمله قرار گرفت. این کار ما را از پرداختن به مسئله رادیواکتیو باز داشت.» یادلین توضیح داد که تخریب ذخایر اورانیوم توسط [اسرائیل] کمتر از بمباران یک راکتور فعال خطرناک است، به ویژه ذخایری که در زیر زمین نگهداری می‌شوند.
اکنون چه اتفاقی می‌افتد؟
رئیس جمهور دونالد ترامپ روز پنجشنبه گفت که ظرف دو هفته تصمیم خواهد گرفت که آیا به عملیات اسرائیل بپیوندد یا خیر. برای اسرائیل، این اظهارنظر چند احتمال را تقویت می‌کند. اول، ایرانی‌ها می‌توانند با امضای توافقی بسیار بهتر، از دیدگاه اسرائیل، موافقت کنند. اگر نه، ممکن است آمریکایی‌ها به حمله اسرائیل بپیوندند.
در آن صورت، یادلین دو سناریو ممکن را پیش‌بینی می‌کند. یادلین گفت: «یک گزینه آمریکایی حمله تنها به فردو است، با این پیام: ما به برنامه هسته‌ای شما آسیب رساندیم، اما قصد آسیب رساندن به دولت یا مردم ایران را نداریم. ما زیرساخت‌ها یا هیچ نماد دولت یا رهبری سیاسی را هدف قرار نخواهیم داد.» سناریوی دوم این است که واشنگتن نه تنها فردو، بلکه «هر قابلیت ایرانی که می‌تواند منافع آمریکا را تهدید کند»، مانند کشتی‌های جنگی ایران و انبارهای موشکی و پرتاب‌کننده‌هایی که می‌توانند پایگاه‌های آمریکا در منطقه را تهدید کنند، را هدف قرار دهد.
از نظر یادلین، ترامپ می‌تواند صلح را پیش ببرد یا نظم جهانی را بازتعریف کند. جدای از جنگ روسیه-اوکراین، درگیری اسرائیل و غزه، توافق هسته‌ای با ایران و عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی، همه به تضعیف ایران، مهم‌ترین عامل بی‌ثبات‌کننده در منطقه، بستگی دارند.
با قضاوت از اظهارات مقامات اسرائیلی و آمریکایی در هفته‌های قبل از حمله اسرائیل، دو دولت نتایج متفاوتی از مذاکرات آمریکا و ایران می‌خواستند. آمریکایی‌ها به دنبال توافقی بودند که در آن غنی‌سازی تا حدی محدود شود و هر ماده‌ای که فراتر از آن غنی‌سازی شده، از کشور خارج شود. اسرائیل به توافقی به سبک لیبی امیدوار بود که منجر به برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران می‌شد.
یک پیشنهاد جدیدتر آمریکا شامل ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای بود که اورانیوم را خارج از ایران غنی‌سازی کند. واشنگتن می‌خواهد تهران غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود را متوقف کند، اما آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، گفته است که از حق غنی‌سازی تهران دست نخواهد کشید و تأکید کرد که این نکته غیرقابل مذاکره است. رویترز روز پنجشنبه گزارش داد که استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا در خاورمیانه، و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، از زمان آغاز حملات چندین بار تلفنی صحبت کرده‌اند. عراقچی همچنین قرار است روز جمعه در ژنو با همتایان فرانسوی، بریتانیایی، آلمانی و اتحادیه اروپا دیدار کند.
یادلین گفت: «واقع‌بینانه، این پیشنهاد آمریکاست که هنوز روی میز است.» او گفت که توافق ۲۰۱۵ از چند جهت ضعیف بود. برای مثال، رژیم بازرسی بین‌المللی این توافق دسترسی کافی به سایت‌های نظامی ایران را فراهم نمی‌کرد و به تولید و انباشت موشک‌های بالستیک ایران نمی‌پرداخت. یادلین همچنین خاطرنشان کرد که استفاده ایران از گروه‌های نیابتی برای حمله به اسرائیل در آن ذکر نشده بود. او تأکید کرد که یک «توافق خوب» با تهران باید به طور جدی به تمام این مسائل رسیدگی کند.