واشینگتن — در حالی که اسرائیل و ایران برای ششمین روز پیاپی به تبادل آتش ادامه میدهند، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، با شاید بزرگترین تصمیم دوره دوم ریاستجمهوری خود مواجه است: آیا باید با صدور مجوز حملاتی که میتواند به شدت به تشدید درگیری منجر شود، ایالات متحده را مستقیماً وارد جنگ کند یا خیر؟
ترامپ روز چهارشنبه در پاسخ به سوالی درباره حملات احتمالی آمریکا به ایران به خبرنگاران گفت: "ممکن است این کار را بکنم، ممکن است نکنم. منظورم این است که هیچ کس نمیداند من چه خواهم کرد."
ترامپ اظهار داشت که مقامات ایرانی، علیرغم اینکه قبلاً از مذاکرات مستقیم با دولت او خودداری میکردند، اکنون پیشنهاد ملاقات در کاخ سفید را دادهاند. اما هیئت ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک بلافاصله این موضوع را تکذیب کرد و اعلام کرد که رهبری ایران هرگز "برای التماس در مقابل دروازههای کاخ سفید" درخواست ملاقات نکرده است.
ترامپ گفت: "برای صحبت کردن خیلی دیر شده است. تفاوت بزرگی بین الان و یک هفته پیش وجود دارد."
از زمانی که اسرائیل حمله خود را در روز جمعه آغاز کرد، دولت ترامپ از فاصله گرفتن از حملات به حمایت تمامقد از آنها تغییر موضع داد. ترامپ روز سهشنبه با انتشار مجموعهای از پستها در شبکه اجتماعی Truth Social، لحنی قاطعتر و مقابلهجویانه به خود گرفت و مستقیماً آیتالله علی خامنهای، رهبر عالی ایران، را تهدید کرد و خواستار "تسلیم بیقید و شرط" این کشور شد. خامنهای نیز در واکنش به سخنان ترامپ که او را "هدف آسان" نامیده بود، روز چهارشنبه در بیانیهای تلویزیونی هشدار داد که در صورت ورود ایالات متحده به جنگ، ایران "خسارت جبرانناپذیری" وارد خواهد کرد.
اکنون منطقه در حال تلاش برای ارزیابی این است که آیا رئیسجمهور آمریکا، که زمانی متعهد شده بود به جنگهای خاورمیانه پایان دهد، در حال آمادهسازی برای درگیر کردن ایالات متحده در جنگی دیگر است یا خیر.
مایکل سینگ، مدیر اجرایی موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، گفت: "ما در زمان واقعی شاهد تکوین تفکر او در مورد این مسئله هستیم که آیا باید دخالت کند یا خیر."
سینگ افزود: "آنچه میشنوید این است که رئیسجمهور ترامپ اساساً میگوید 'تسلیم بیقید و شرط' وگرنه ایرانیها خود را در معرض خطر نه تنها تخریب فردو (تاسیسات هستهای) بلکه شاید تغییر رژیم قرار میدهند."
ترامپ روز سهشنبه با تیم امنیت ملی خود دیدار کرد تا در مورد پیوستن به حمله اسرائیل که به گفته این رژیم با هدف جلوگیری از ساخت بمب هستهای توسط ایران صورت گرفته، بحث کند. اگرچه ایران غنیسازی اورانیوم خود را به سطح نزدیک به تسلیحات افزایش داده است، اما تولسی گابارد، مدیر اطلاعات ملی ترامپ، اوایل سال جاری شهادت داد که سازمانهای اطلاعاتی آمریکا معتقد نیستند ایران در حال تلاش برای تولید سلاح هستهای است.
ترامپ روز سهشنبه این ارزیابی اطلاعاتی را به چالش کشید و در هواپیمای ایر فورس وان به خبرنگاران گفت: "اهمیت نمیدهم او چه گفته است. ... من فکر میکنم آنها به داشتن آن [بمب] بسیار نزدیک بودند." گابارد بعداً به سیانان گفت که او و ترامپ "همنظر" هستند.
تشدید موضع ترامپ تنها چند هفته پس از آن صورت میگیرد که وی لاف زده بود مذاکرهکنندگان به رهبری نماینده ویژه او در خاورمیانه، استیو ویتکوف، در آستانه نهایی کردن توافقی هستند که برنامه هستهای رو به گسترش ایران را مهار کند. واشینگتن اواخر ماه مه یک پیشنهاد رسمی ارائه کرد، اما مذاکرات بر سر امتناع تهران از دست کشیدن از غنیسازی اورانیوم — که ادعا میکند حق آن به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) سال ۱۹۷۰ است — به بنبست خورد.
مذاکرات هستهای که برای یکشنبه گذشته در عمان برنامهریزی شده بود، پس از حملات اسرائیل در اوایل جمعه به طور ناگهانی لغو شد. یک منبع آگاه به وضعیت به المانیتور گفت که در حال حاضر برنامهای برای دیدار ویتکوف با همتای ایرانی خود، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، وجود ندارد.
الکس واتانکا، مدیر برنامه ایران در موسسه خاورمیانه، گفت که تلاشهای ترامپ برای تحت فشار قرار دادن ایرانیها جهت تسلیم شدن، به احتمال زیاد به "تحقیر آنها" و تشویق رهبری آنها به پافشاری بیشتر منجر خواهد شد، نه به بازگشت به میز مذاکره.
واتانکا گفت: "وقتی میگویید خط قرمز من 'نداشتن سلاح هستهای ایران' است، فضای برای دیپلماسی باقی میگذارید. وقتی میگویید 'رهبر عالی، من شما را خواهم کشت'، در نهایت فضای دیپلماسی را از بین میبرید."
به گفته ارتش اسرائیل، بیش از ۵۰ جت جنگی اسرائیلی صبح چهارشنبه به اهدافی در ایران، از جمله یک سایت تولید سانتریفیوژ در پایتخت، حمله کردند.
طبق گزارش گروه نظارتی "فعالان حقوق بشر در ایران" مستقر در واشینگتن، این حملات از روز جمعه تاکنون حداقل ۵۸۵ نفر را در سراسر ایران کشته و بیش از ۱۳۰۰ نفر را زخمی کرده است. مقامات اسرائیلی میگویند ۲۴ نفر در حملات ایران به اسرائیل جان باختهاند.
افزایش حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه به ترامپ در صورت گسترش درگیری انعطافپذیری میدهد. در روزهای اخیر، پنتاگون دستور اعزام دومین ناو هواپیمابر، یواساس نیمیتز، و یک ناوشکن دیگر، یواساس توماس هادنر، را به منطقه صادر کرده است. مشارکت نظامی آمریکا تاکنون، به جز پشتیبانی اطلاعاتی گزارش شده، به کمک به اسرائیل در ساقط کردن موشکها و پهپادهای ایرانی محدود شده است.
جیدی ونس، معاون رئیسجمهور آمریکا، در پستی طولانی در شبکه ایکس (X) در روز سهشنبه، به انتقادات جناح انزواطلب حزب جمهوریخواه در حالی که گمانهزنیها درباره مداخله احتمالی آمریکا افزایش مییابد، پاسخ داد. ونس نوشت که مردم "حق دارند نگران درگیر شدن در امور خارجی باشند" اما ترامپ، در عین حال که "خویشتنداری قابل توجهی" از خود نشان داده است، میتواند "تصمیم بگیرد برای پایان دادن به غنیسازی ایران اقدام بیشتری انجام دهد."
تمام چشمها به فردو است، تاسیسات غنیسازی با استحکامات سنگین این کشور در ۱۶۱ کیلومتری (۱۰۰ مایلی) جنوب تهران در نزدیکی شهر مقدس قم. ایرانیها این سایت را زیر یک کوه ساختند تا آن را از حملات احتمالی محافظت کنند و به طور گستردهای اعتقاد بر این است که تنها بمبهای ۳۰ هزار پوندی شکافنده سنگر ارتش آمریکا که توسط بمبافکنهای B-52 آن پرتاب میشوند، قادر به نفوذ به آن هستند.
جاناتان پانیکوف، مدیر طرح امنیت خاورمیانه اسکوکرافت در شورای آتلانتیک، گفت که اسرائیل بدون شک مشارکت آمریکا در حمله به فردو را ترجیح میدهد، اما این بدان معنا نیست که قادر به اقدام مستقل خود نیست.
پانیکوف گفت: "من برایم سخت است که تصور کنم، فقط با شناخت اسرائیلیها، آنها کل این عملیات را بدون برنامهای... که فقط به امید بمباران آن توسط آمریکا متکی نباشد، آغاز کنند."
یحییل لایتر، سفیر اسرائیل در آمریکا، روز دوشنبه در مصاحبهای با اشاره به احتمالات جایگزین گفت: "راههای دیگری برای برخورد با فردو وجود دارد."
تحلیلگران میگویند ایران کارتهای کمی برای بازی دارد، با توجه به پدافند هوایی آسیبدیده، نیروهای نیابتی منطقهای تضعیف شده و ذخیره موشکی رو به کاهش آن. در همین حال، رگبار حملات اسرائیل، زنجیره فرماندهی نظامی ایران را مختل کرده و تردیدهایی را در مورد توانایی تهران برای تجدید قوا و راهاندازی هر نوع پاسخ هماهنگ ایجاد کرده است.
واتانکا استدلال میکند که تنها یک مسیر برای بقای رژیم وجود دارد: "ایران باید مستقیماً و به سرعت با ایالات متحده صحبت کند."