رئیس جمهور ترامپ با اعلامیه خود مبنی بر اینکه ایالات متحده قصد دارد "مالک" غزه شود و فلسطینی ها را به آنجا منتقل کند تا "ریویرای خاورمیانه" را بسازد، جهان را به حیرت انداخت. هرچقدر هم که غیرواقعی و عجیب به نظر برسد، آقای ترامپ به یک چالش جدی اشاره می کرد: آینده غزه به عنوان مکانی امن، صلح آمیز و حتی مرفه.
ژرار آرو، سفیر سابق فرانسه در واشنگتن، این معضل را به خوبی بیان کرد. "پیشنهاد ترامپ برای غزه با ناباوری، مخالفت و تمسخر روبرو می شود، اما همانطور که او اغلب انجام می دهد، به شیوه ای وحشیانه و ناشیانه، یک سوال واقعی را مطرح می کند: وقتی دو میلیون غیرنظامی خود را در یک میدان ویرانه، پر از مواد منفجره و اجساد می یابند، چه باید کرد؟"
این مسئله ای است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، همیشه از آن طفره رفته است. او از پرداختن به این سوال که چه کسی پس از درگیری بر غزه حکومت خواهد کرد، خودداری کرده است، زیرا این امر ائتلاف حاکم او را که به احزاب راست افراطی که می خواهند غزه را با اسرائیلی ها دوباره اسکان دهند، تضعیف می کند.
چاک فریلیک، معاون سابق مشاور امنیت ملی اسرائیل، گفت: هرچقدر هم که پیشنهاد آقای ترامپ در روز سه‌شنبه عجیب و غیرقابل اجرا به نظر برسد، «این چیزی کم از بازنشانی تاریخی دهه‌ها خرد دیپلماتیک دریافتی نیست». او گفت: «هرچقدر هم که غیرواقعی باشد، ممکن است طرفین را مجبور کند که مواضع دیرینه خود را دوباره بررسی کنند، اوضاع را به شدت به هم بزنند و به گشایش های جدیدی منجر شوند.»
لارنس فریدمن، استاد بازنشسته مطالعات جنگ در کینگز کالج لندن، گفت: آنچه آقای ترامپ توصیف کرد - جابجایی اجباری دو میلیون فلسطینی از غزه به کشورهایی مانند مصر و اردن که به شدت مخالف پذیرش آنها هستند - اتفاق نخواهد افتاد.
او گفت: "ترامپ مردی است که تعهدات نظامی جدید نمی خواهد و اکنون می خواهد دو میلیون نفر را که نمی خواهند به مکان هایی بروند که آنها را نمی خواهند، منتقل کند." "اما ترامپ یک مشکل واقعی را در مورد چگونگی بازسازی غزه مطرح می کند. نکته مهم در مورد ترامپ این است که مسائل واقعی را انتخاب کنید و مسائل احمقانه را منحرف کنید."
آقای ترامپ در کنفرانس خبری خود، از بحث در مورد یکی از بزرگترین مشکلات رویای خود غافل شد: حماس، گروه مسلح فلسطینی که به نابودی اسرائیل اختصاص دارد. حماس جنگی را آغاز کرد که غزه را ویران کرد و نزدیک به 50000 غیرنظامی و رزمنده فلسطینی را کشت، با حمله 7 اکتبر 2023 که به رهبری آن به اسرائیل انجام شد. علیرغم وعده نابودی حماس و برچیدن کنترل آن بر غزه، اسرائیل به هیچ یک از این اهداف دست نیافته است و این امر باعث شده است که اعضای کلیدی راست افراطی ائتلاف آقای نتانیاهو خواستار ادامه جنگ پس از مرحله 1 آتش بس فعلی شوند.
آقای ترامپ به صراحت اعلام کرده است که نمی خواهد جنگ دوباره آغاز شود، اما به نظر می رسد هیچ پاسخی برای چگونگی بیرون راندن حماس از غزه، پیش شرط دریافت کمک از بسیاری از دولت های عربی برای بازسازی این منطقه، ندارد. ایده سربازان آمریکایی که در غزه می جنگند و می میرند، از سوی رئیس جمهوری که می خواهد آنها را از افغانستان، سوریه و عراق بیرون بکشد، غیرقابل باور به نظر می رسد. حفظ صلح برای اجازه دادن به بازسازی و اسکان مجدد احتمالاً مستلزم ده ها هزار سرباز آمریکایی برای شاید یک دهه یا بیشتر خواهد بود.
مقامات ترامپ روز چهارشنبه از برخی از پیشنهادات خود عقب نشینی کردند و گفتند که هرگونه انتقال جمعیت موقتی خواهد بود.
اما حماس به صراحت اعلام کرده است که هیچ جا نمی رود و احتمالاً با سربازان آمریکایی همانطور که با سربازان اسرائیلی جنگیده است، خواهد جنگید. باسم نعیم، یکی از اعضای دفتر سیاسی این گروه، در بیانیه ای در محکومیت پیشنهاد ترامپ، گفت: کاری که آقای نتانیاهو با حمایت رئیس جمهور جوزف آر. بایدن جونیور انجام نداد - "جابجایی ساکنان نوار غزه" در "اجرای نسل کشی علیه مردم ما" - "هیچ دولت جدیدی در اجرای آن موفق نخواهد شد."
مایکل میلشتاین، تحلیلگر اسرائیلی امور فلسطینی، گفت که در گفتگو با همکاران اردنی، مصری، عربی خلیج فارس و فلسطینی، "هیچ کس حتی نمی خواهد در مورد این معامله بحث کند، زیرا هیچ آمادگی از سوی حماس برای تخلیه غزه وجود نخواهد داشت و من نمی توانم یک کشور یا رهبر عربی پیدا کنم که مایل به پذیرش فلسطینی ها باشد."
تام فیلیپس، سفیر سابق بریتانیا در اسرائیل و عربستان سعودی، گفت: حتی اگر هیچ نتیجه ای از پیشنهاد آقای ترامپ حاصل نشود، صرفاً مطرح کردن آن در حال حاضر ثبات اردن و مصر، دو متحد حیاتی در خاورمیانه با طولانی ترین سابقه روابط دیپلماتیک با اسرائیل را تهدید می کند و از این رو "از نظر استراتژیک غیرقابل درک است."
اردن در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت آن فلسطینی تبار هستند و برای ملک عبدالله، که هفته آینده با آقای ترامپ دیدار خواهد کرد، پذیرش پناهندگان فلسطینی بیشتر "پادشاهی را تضعیف می کند و پایان پادشاه خواهد بود"، آقای میلشتاین گفت، قضاوتی که توسط بسیاری تکرار شده است. در حال حاضر، بسیاری از اردنی ها مشکوک هستند که "توطئه صهیونیستی" برای الحاق کرانه باختری اشغالی و ایجاد یک کشور فلسطینی از اردن وجود دارد، او و آقای فیلیپس گفتند.
مصر ممکن است مساحت بیشتری داشته باشد و به شدت به کمک مالی آمریکا نیاز داشته باشد، اما رئیس جمهور آن، عبدالفتاح السیسی، مخالف سرسخت رادیکالیسم اسلام گرا است که سعی کرده آن را به طور وحشیانه در سینا ریشه کن کند و همچنین مخالف اخوان المسلمین است که حماس بخشی از آن است. آقای میلشتاین گفت: این تصور که او به "صدها هزار نفر از حامیان حماس اجازه ورود به مصر را بدهد" غیرقابل تصور است.
حتی در اوج درگیری ها، آقای السیسی یک منطقه دیوارکشی شده در نزدیکی مرز با غزه ایجاد کرد تا در صورتی که غزه ای ها به مصر فشار آورده شوند، از رفتن آنها به جاهای دیگر جلوگیری کند. و مصر که خود را مهمترین کشور عربی می داند، نمی خواهد به نظر برسد که واشنگتن او را تحت فشار قرار می دهد.
کریستوف هوسگن، سفیر سابق آلمان در سازمان ملل متحد که ریاست کنفرانس امنیتی مونیخ را بر عهده دارد، یادآوری کرد که جرد کوشنر، داماد آقای ترامپ، سال گذشته از غزه به عنوان یک ملک بزرگ یاد کرد، اما سپس پیشنهاد داد که غزه ای ها را در اسرائیل، در نقب، دوباره اسکان دهند. وی گفت: کشورهای عربی به سادگی از انتقال جمعیت خودداری خواهند کرد و "تنها راه دیگر نیروی نظامی است و این نسل کشی است." آقای هوسگن گفت: سعودی ها خواهان یک کشور فلسطینی هستند که آقای نتانیاهو با آن مخالف است و آقای ترامپ "می گوید می خواهد از درگیری ها خارج شود"، نه اینکه نیروهای آمریکایی را به درگیری دیگری بفرستد.
او گفت: "به نظر می رسد مرده به دنیا آمده است."
گفتگوی دیپلماتیک جدی ای آغاز شده است، که تحت رهبری آقای بایدن آغاز شده است، مبنی بر اینکه نوعی گروه بین المللی بر غزه و بازسازی آن نظارت کند که شامل مقامات عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی و سایر کشورها تحت حمایت، حداقل، تشکیلات ضعیف فلسطینی محمود عباس باشد. این فرض بر این است که حماس دیگر کنترل را در دست نخواهد داشت.
اما حماس هیچ قصدی برای دست کشیدن از کنترل یا اهداف خود، چه رسد به خلع سلاح، ندارد. این گروه آمادگی خود را برای ایجاد یک "کمیته اداری" برای حکومت بر غزه با سایر احزاب، از جمله کشورهای عربی و تشکیلات خودگردان فلسطین، در توسعه یک طرح ابتکاری مصر، اعلام کرده است. تصور می شود که چنین کمیته ای تنها یک پوشش آرایشی است که به حماس اجازه می دهد کنترل امنیت را حفظ کند در حالی که مسئولیت خود را در قبال حکومت غیرنظامی کاهش می دهد.
آقای ترامپ در مورد آینده یک کشور مستقل فلسطینی که پس از ویرانی و مرگ در غزه به یک خواسته اساسی عربستان سعودی تبدیل شده است، سکوت کرد. سعودی ها به سرعت در بیانیه ای در طول شب با طرح آقای ترامپ مخالفت کردند و به صراحت اعلام کردند که هرگونه عادی سازی با اسرائیل، همانطور که آقای ترامپ می خواهد آن را ترویج کند، مشروط به گام های ملموس به سوی یک کشور مستقل فلسطینی قابل دوام، از جمله غزه است. این دقیقاً همان نتیجه ای است که آقای نتانیاهو متعهد شده است از آن جلوگیری کند.
سیمون لدین، معاون سابق دستیار وزیر دفاع برای خاورمیانه در دوره ریاست جمهوری اول ترامپ، گفت که آقای ترامپ در حال تعیین یک موضع اولیه مذاکره است. او گفت: این "یک موضع شروع" است. "این یک مذاکره است - این خاورمیانه است."
خانم لدین گفت: موفقیت آقای ترامپ در کمک به ایجاد توافقنامه های ابراهیم در سال 2020 - توافقنامه های دوجانبه عادی سازی روابط بین اسرائیل و برخی از کشورهای خلیج فارس - "به کنار گذاشتن الگو و تشخیص اینکه شکسته شده است، بستگی داشت" و اکنون او در تلاش است تا گفتگو را دوباره تنظیم کند. خانم لدین گفت، آقای ترامپ از نیروهای آمریکایی صحبت کرد، اما "او در را برای سایر طرف ها برای شرکت یا تصاحب آن باز گذاشته است."
با این وجود، در مورد توانایی واشنگتن برای ایجاد کشورداری در خاورمیانه، پس از شکست های آمریکا در عراق و افغانستان، یا در مورد تمایل آن برای ادامه مسیر در طول سال های متمادی، تردیدهای زیادی در منطقه وجود دارد.
پیشنهاد ترامپ همچنین بر مشکل واقعی و کنونی در غزه سایه افکند: اینکه آیا اسرائیل و حماس در عبور از این مرحله اول توافق آتش بس خود به مرحله دوم بسیار دشوارتر موفق خواهند شد یا خیر، که شامل امتیازات اسرائیلی است که آقای نتانیاهو تاکنون تمایلی به دادن آن نداشته است. شرکای ائتلافی او قول داده اند در صورتی که او این امتیازات را بدهد و عملاً به جنگ با حماس در حالی که هنوز پابرجاست پایان دهد، دولت را سرنگون خواهند کرد.
باید دید که آیا آقای ترامپ با پیشنهاد خود به آقای نتانیاهو کمک کرده است تا شرکای خود را آرام کند یا خیر - و همچنین اینکه آیا آقای ترامپ فشار را بر آقای نتانیاهو حفظ می کند تا صرف نظر از هزینه های سیاسی، آن معامله را انجام دهد یا خیر.