تصویر: لی کیوته برای بلومبرگ
تصویر: لی کیوته برای بلومبرگ

ویتنام همچنان در کشمکش ابرقدرت‌ها گرفتار است

پنجاه سال پس از سقوط سایگون، آمریکا و چین در بحبوحه تشدید جنگ تجاری، برای نفوذ در ویتنام با یکدیگر رقابت می‌کنند.

همزمان با طلوع آفتاب در شهر هوشی مین، جنگنده‌ها با صدای غرش از آسمان گذشتند و هلیکوپترها بر فراز سر تماشاگران هلهله‌جو پرواز کردند. با ضرب طبل‌ها و نغمه‌های شورانگیز آهنگ‌های انقلابی، ۱۳۰۰۰ پرسنل نظامی در خیابان‌ها رژه رفتند در حالی که رهبران کمونیست ویتنام از سکویی مرتفع در مقابل کاخ استقلال نظاره‌گر بودند.

رژه روز اتحاد مجدد در روز چهارشنبه، نمایش احساسی غرور ملی بود، ۵۰ سال پس از آنکه تانک‌های ویتنام شمالی وارد سایگون شدند — همانطور که در آن زمان شهر نامیده می‌شد — و به جنگی پایان دادند که کشور را ویران کرد و تخمین زده می‌شود ۳ میلیون ویتنامی و بیش از ۵۸۰۰۰ سرباز آمریکایی را به کام مرگ کشاند.

این ملت از آن زمان به عنوان یک قدرت تولیدی ظهور کرده و کالاهایی را برای برندهایی از آدیداس تا اپل می‌سازد. منظره سربازانی که با کاربین‌های چسبیده به سینه از کنار استارباکس و مک‌دونالد رژه می‌روند، در حالی که مردم با آیفون‌های ساخت محلی خود فیلم می‌گیرند، گواه تحول ویتنام است.

اما دهه‌ها پس از آنکه ویتنام کانون یک مبارزه ایدئولوژیک ناشی از رقابت‌های جنگ سرد بود، بار دیگر در کشمکش میان دو ابرقدرت گرفتار شده است. مقامات تجاری ویتنام در مذاکرات فشرده‌ای با همتایان آمریکایی خود هستند و تلاش می‌کنند از تعرفه ۴۶ درصدی (که اکنون برای ۹۰ روز متوقف شده است) جلوگیری کنند، تعرفه‌ای که ضربه جدی به رشد آینده خواهد زد. این کشور همچنین در تلاش است روابط خود را با بزرگترین شریک تجاری دوجانبه خود، چین، که به کشورها در مورد امضای توافق‌هایی به ضرر پکن هشدار داده است، متعادل نگه دارد.

هوین مین دات، فروشنده خیابانی ۵۵ ساله، در حالی که به تماشاگران رژه نوشیدنی می‌فروخت، گفت: «ما در تله افتاده‌ایم، بین این دو ابرقدرت گیر کرده‌ایم و رنج می‌بریم.» او افزود: «همانطور که ویتنامی‌ها می‌گویند، 'وقتی گاومیش‌ها و گاوها می‌جنگند، مگس‌ها و پشه‌ها می‌میرند.'»

واحد گروه موسیقی نظامی زن در رژه به مناسبت پنجاهمین سالگرد اتحاد مجدد ویتنام در ۳۰ آوریل در شهر هوشی مین شرکت می‌کند.
واحد گروه موسیقی نظامی زن در رژه به مناسبت پنجاهمین سالگرد اتحاد مجدد ویتنام در ۳۰ آوریل در شهر هوشی مین شرکت می‌کند. عکاس: Thanh Hue/Getty Images
Thanh Hue/Getty Images

در حالی که این در غرب به عنوان جنگ ویتنام شناخته می‌شود، در داخل کشور آن را جنگ مقاومت علیه آمریکا می‌نامند. این درگیری به شکست حاکمیت استعماری فرانسه توسط ویت مین کمونیست در سال ۱۹۵۴ و تقسیم بعدی کشور باز می‌گردد. اتحاد جماهیر شوروی و چین از شمال حمایت کردند که برای متحد کردن ویتنام می‌جنگید، در حالی که آمریکا از ترس گسترش کمونیسم در جنوب شرق آسیا، از جنوب حمایت کرد. تا سال ۱۹۶۹، بیش از ۵۰۰۰۰۰ پرسنل نظامی آمریکایی، همراه با نیروهایی از استرالیا، تایلند، کره جنوبی و دیگر متحدان، در این کشور مستقر بودند. اما تلفات فزاینده بیش از حد قابل تحمل بود و واحدهای رزمی آمریکا در سال ۱۹۷۳ خارج شدند.

سایگون، پایتخت جنوب، در ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ به دست نیروهای کمونیست افتاد، که منجر به تخلیه پرسنل باقی‌مانده آمریکایی و خروج پیوسته پناهجویان در حال فرار از آزار و اذیت شد. این کشور رسماً در ۲ ژوئیه ۱۹۷۶ تحت حاکمیت کمونیستی متحد شد.

پس از بهبود از درگیری، نقطه عطف مهم برای اقتصاد ویتنام، لغو تحریم تجاری آمریکا در سال ۱۹۹۴ بود که راه را برای عادی‌سازی روابط یک سال بعد هموار کرد. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، رسماً رابطه را در جریان سفر به هانوی در سال ۲۰۲۳ به سطح مشارکت راهبردی جامع ارتقا داد.

شی جین پینگ، تو لام و لونگ کوونگ در حال بزرگداشت سالگرد روابط دیپلماتیک چین و ویتنام.
شی جین پینگ، رئیس جمهور چین (وسط)، تو لام، دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست ویتنام (راست)، و لونگ کوونگ، رئیس جمهور ویتنام (چپ)، در ماه آوریل سالگرد روابط دیپلماتیک بین چین و ویتنام را گرامی می‌دارند. عکاس: Yin Bogu/Xinhua/Getty Images
Yin Bogu/Xinhua/Getty Images

ثروت فزاینده ویتنام در حالی که رژه از میان آسمان‌خراش‌های پرزرق‌وبرق و مراکز خرید مجلل در شهر هوشی مین می‌گذشت، به نمایش گذاشته شد، با ده‌ها هزار تماشاگر که در میان فضای کارناوالی در دکه‌های خیابانی خرج می‌کردند. این شهر که به نام رهبر انقلابی، هو شی مین، که چهره‌اش به وضوح بر روی یکی از شناورهای رژه نمایش داده شده بود، نامگذاری شده است، از زمان جنگ قابل تشخیص نیست. اکنون یک کلان‌شهر پر رونق است، که بورس اصلی کشور و قطب‌های فناوری پیشرفته را در خود جای داده است، و رهبران آن آرزو دارند که این شهر به یک مرکز مالی بین‌المللی تبدیل شود.

تجارت بین ویتنام و آمریکا در طول دهه گذشته بیش از سه برابر شد و در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۵۰ میلیارد دلار رسید، زیرا شرکت‌های جهانی از نیروی کار ارزان برای تنوع بخشیدن به تولیدات خود و دور شدن از چین در بحبوحه اولین جنگ تجاری رئیس جمهور ترامپ استفاده کردند. ویتنام یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد در جنوب شرق آسیا است، اگرچه تعرفه‌های آمریکا هدف ۸ درصدی توسعه امسال را در معرض خطر قرار داده است. تعرفه ۴۶ درصدی اعمال شده بر ویتنام نشان‌دهنده نارضایتی آمریکا از مازاد تجاری این کشور است که سومین مازاد تجاری بزرگ پس از چین و مکزیک است.

ویتنام بارها تعهد داده است که کالاهای بیشتری از آمریکا خریداری کند و هر کاری لازم است انجام دهد تا با بزرگترین بازار صادراتی خود روابط خوبی داشته باشد. دولت متعهد شده است به نگرانی‌های دولت ترامپ مبنی بر اینکه ممکن است کالاهای چینی از طریق ویتنام به آمریکا ارسال شوند تا از تعرفه‌های سنگین‌تر جلوگیری شود، رسیدگی کند.

این کشور همزمان توسط چین، که تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده با آن دارد، در حال جذب شدن است.

ویتنام تقریباً ۱۰۰۰ سال تحت حاکمیت چین بود و پس از آن قرن‌ها جنگ و بی‌اعتمادی حاکم بود. در دهه ۱۹۵۰، چین از ویت مین علیه فرانسوی‌ها حمایت کرد و در جنگ متعاقب آن علیه جنوب به حمایت از کمونیست‌ها ادامه داد. چین در سال ۱۹۷۹ به مدت کوتاهی به شمال ویتنام حمله کرد و روابط دیپلماتیک تا سال ۱۹۹۱ به طور کامل برقرار نشد. این روزها آنها همچنان با ادعاهای سرزمینی متناقض در دریای چین جنوبی با یکدیگر رقابت می‌کنند.

اما در حالی که آمریکا در تلاش است چین را به عنوان هدف اصلی جنگ تجاری خود منزوی کند، رئیس جمهور شی جین پینگ به دنبال تقویت اتحادها است. شی در جریان سفری به هانوی در ماه آوریل، اولین سفر خارجی او در سال، انگیزه‌هایی را ارائه داد و متعهد شد دسترسی ویتنام به بازارهای چین را گسترش دهد و مجموعه‌ای از توافق تولید در زنجیره‌های تامین خود را افزایش دهد. ویتنام همچنین به طرح کمربند و جاده پکن پیوست.

در پایان رژه روز چهارشنبه، زمانی که پرچم‌های کمونیستی زرد و قرمز بر فراز شهر هوشی مین در اهتزاز بودند، هوین در حالی که مشتریان بیشتری را جذب می‌کرد، به یک افسر پلیس لبخند زد و گفت: «وقتی دو ابرقدرت با هم می‌جنگند، ویتنام نمی‌تواند کاری انجام دهد.» او گفت: «اگر می‌خواهی ثروتمند شوی، به هر دو طرف نیاز داری. ما باید در این میان حرکت کنیم.»