تصویر: لی کیوته برای بلومبرگ
تصویر: لی کیوته برای بلومبرگ

ویتنام همچنان در کشمکش میان ابرقدرت‌ها گرفتار است

پنجاه سال پس از سقوط سایگون، آمریکا و چین در حالی که جنگ تجاری شدت می‌گیرد، برای نفوذ در ویتنام رقابت می‌کنند.

تصویری که توسط لی کیوته برای بلومبرگ گرفته شده است.
تصویر: لی کیوته برای بلومبرگ
لی کیوته/بلومبرگ

با طلوع فجر بر شهر هوشی مین، جت‌های جنگنده در آسمان غریدند و هلیکوپترها بر فراز سر تماشاگران شاد به پرواز درآمدند. با ریتم طبل‌ها و نوای برانگیزنده آهنگ‌های انقلابی، ۱۳ هزار نفر از پرسنل نظامی در خیابان‌ها رژه رفتند، در حالی که رهبران کمونیست ویتنام از سکویی برافراشته در مقابل کاخ استقلال نظاره‌گر بودند.

رژه روز اتحاد دوباره در روز چهارشنبه، نمایش احساس‌برانگیز غرور ملی بود، پنجاه سال پس از ورود تانک‌های ویتنام شمالی به سایگون – نام آن زمان شهر – که به درگیری‌ای پایان داد که کشور را ویران کرد و باعث کشته شدن تخمیناً ۳ میلیون ویتنامی و بیش از ۵۸ هزار سرباز آمریکایی شد.

این کشور از آن زمان به عنوان یک قطب تولیدی ظهور کرده و کالاهایی برای برندهایی از آدیداس تا اپل تولید می‌کند. منظره سربازان، که کارابین‌ها را به سینه‌شان چسبانده‌اند و از کنار استارباکس و مک‌دونالد رژه می‌روند، در حالی که مردم با آیفون‌های ساخت داخل خود فیلم می‌گیرند، گواه تحول ویتنام است.

اما دهه‌ها پس از اینکه ویتنام در مرکز کشمکشی ایدئولوژیک قرار داشت که توسط رقابت‌های جنگ سرد دامن زده شده بود، دوباره در کشمکشی میان دو ابرقدرت گرفتار شده است. مقامات تجاری ویتنام درگیر مذاکرات فشرده‌ای با همتایان آمریکایی خود هستند تا از اعمال تعرفه ۴۶ درصدی (که اکنون برای ۹۰ روز متوقف شده است) جلوگیری کنند، تعرفه‌ای که ضربه جدی به رشد آینده وارد خواهد کرد. این کشور همچنین در تلاش است تا روابط خود را با بزرگترین شریک تجاری دوجانبه‌اش، چین، که به کشورها در مورد انعقاد قراردادهایی به ضرر پکن هشدار داده است، متعادل کند.

هوین مین دات، ۵۵ ساله، فروشنده خیابانی، در حالی که به تماشاگران رژه نوشیدنی می‌فروخت، گفت: «ما گرفتار شده‌ایم، بین این دو ابرقدرت گیر افتاده‌ایم و رنج می‌بریم. همانطور که ویتنامی‌ها می‌گویند: 'وقتی گاومیش‌ها و گاوها می‌جنگند، مگس‌ها و پشه‌ها می‌میرند.'»

گروه موسیقی نظامی زنانه در رژه سالگرد اتحاد دوباره ویتنام
واحد گروه موسیقی نظامی زنانه در رژه به مناسبت پنجاهمین سالگرد اتحاد دوباره ویتنام در ۳۰ آوریل در شهر هوشی مین شرکت می‌کند.<span class="media-ui-Caption_credit-wcEX9fml84M-">عکاس: تان هوئه/گتی ایمیجز</span>
تان هوئه/گتی ایمیجز

در حالی که در غرب به عنوان جنگ ویتنام شناخته می‌شود، در داخل کشور به آن جنگ مقاومت علیه آمریکا گفته می‌شود. ریشه این درگیری به شکست حاکمیت استعماری فرانسه توسط ویت مین کمونیست در سال ۱۹۵۴ و تقسیم متعاقب کشور برمی‌گردد. اتحاد جماهیر شوروی و چین از شمال حمایت می‌کردند، که برای متحد کردن ویتنام می‌جنگید، در حالی که آمریکا، با ترس از گسترش کمونیسم در جنوب شرق آسیا، از جنوب حمایت می‌کرد. تا سال ۱۹۶۹، بیش از ۵۰۰ هزار پرسنل نظامی آمریکایی، به همراه نیروهایی از استرالیا، تایلند، کره جنوبی و سایر متحدان، در این کشور مستقر بودند. اما تلفات فزاینده بیش از حد تحمل بود و یگان‌های رزمی آمریکا در سال ۱۹۷۳ عقب‌نشینی کردند.

سایگون، پایتخت جنوب، در ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ به دست نیروهای کمونیست افتاد، که منجر به تخلیه پرسنل باقی‌مانده آمریکایی و خروج مداوم پناهجویان فراری از آزار و اذیت شد. کشور به طور رسمی در ۲ ژوئیه ۱۹۷۶ تحت حکومت کمونیستی دوباره متحد شد.

در حالی که از درگیری بهبود می‌یافت، نقطه عطف کلیدی برای اقتصاد ویتنام، برداشته شدن تحریم تجاری آمریکا در سال ۱۹۹۴ بود، که راه را برای عادی‌سازی روابط یک سال بعد هموار کرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در جریان سفری به هانوی در سال ۲۰۲۳، به طور رسمی رابطه را به یک شراکت راهبردی جامع ارتقا داد.

شی جین پینگ و رهبران ویتنام در مراسم سالگرد روابط دیپلماتیک
شی جین پینگ، رئیس جمهور چین (وسط)، تو لام، دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست ویتنام (راست)، و لوونگ کوونگ، رئیس جمهور ویتنام (چپ)، در آوریل سالگرد روابط دیپلماتیک بین چین و ویتنام را گرامی می‌دارند.<span class="media-ui-Caption_credit-wcEX9fml84M-">عکاس: یین بوگو/شینهوا/گتی ایمیجز</span>
یین بوگو/شینهوا/گتی ایمیجز

ثروت فزاینده ویتنام در حالی که رژه از کنار آسمان‌خراش‌های پر زرق و برق و مراکز خرید لوکس در شهر هوشی مین عبور می‌کرد، به نمایش گذاشته شد، با ده‌ها هزار تماشاگر که در فضای کارناوالی بر سر غرفه‌های خیابانی خرج می‌کردند. این شهر، که به نام رهبر انقلابی هوشی مین نامگذاری شده و چهره او به طور برجسته در یکی از شناورهای رژه به نمایش درآمد، نسبت به دوران جنگ قابل تشخیص نیست. این شهر اکنون یک کلان‌شهر پر رونق است، خانه بورس اصلی کشور و مراکز فناوری پیشرفته، و رهبران آن آرزو دارند که آن را به یک مرکز مالی بین‌المللی تبدیل کنند.

تجارت بین ویتنام و آمریکا در دهه گذشته بیش از سه برابر شده و در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۵۰ میلیارد دلار رسیده است، زیرا شرکت‌های جهانی از نیروی کار ارزان برای تنوع بخشیدن به تولید خود دور از چین در میانه اولین جنگ تجاری رئیس‌جمهور دونالد ترامپ بهره بردند. ویتنام یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد جنوب شرق آسیا است، اگرچه تعرفه‌های آمریکا هدف رشد ۸ درصدی امسال را در معرض خطر قرار داده است. تعرفه ۴۶ درصدی اعمال شده بر ویتنام، نارضایتی آمریکا از مازاد تجاری این کشور را نشان می‌دهد، که سومین مازاد تجاری بزرگ پس از چین و مکزیک است.

ویتنام بارها قول داده است که کالاهای بیشتری از آمریکا بخرد و هر کاری لازم است انجام دهد تا با بزرگترین بازار صادراتی خود در روابط خوب باقی بماند. دولت متعهد شده است که نگرانی‌های دولت ترامپ مبنی بر اینکه کالاهای چینی ممکن است از طریق ویتنام به آمریکا ارسال شوند تا از تعرفه‌های بالاتر اجتناب کنند، را برطرف کند.

واحد ارتش آزادیبخش در رژه سالگرد اتحاد دوباره ویتنام
واحد ارتش آزادیبخش در رژه به مناسبت پنجاهمین سالگرد آزادی جنوب و اتحاد دوباره ویتنام در ۳۰ آوریل شرکت می‌کند.<span class="media-ui-Caption_credit-wcEX9fml84M-">عکاس: تان هوئه/گتی ایمیجز</span>
تان هوئه/گتی ایمیجز

این کشور همزمان توسط چین نیز مورد توجه قرار گرفته است، کشوری که با آن تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده دارد.

ویتنام تقریباً ۱۰۰۰ سال تحت سلطه چین بود و پس از آن قرن‌ها جنگ و بی‌اعتمادی. در دهه ۱۹۵۰، چین از ویت مین علیه فرانسه حمایت کرد و در جنگ متعاقب علیه جنوب به حمایت از کمونیست‌ها ادامه داد. چین در سال ۱۹۷۹ به طور خلاصه به شمال ویتنام حمله کرد و روابط دیپلماتیک به طور کامل تا سال ۱۹۹۱ بازگردانده نشد. این روزها آنها همچنان با ادعاهای سرزمینی متضاد در دریای چین جنوبی با هم رقابت می‌کنند.

اما در حالی که آمریکا به دنبال منزوی کردن چین به عنوان هدف اصلی جنگ تجاری خود است، رئیس‌جمهور شی جین پینگ به دنبال تقویت اتحادها است. در جریان سفری به هانوی در آوریل، اولین سفر خارجی او در سال جاری، شی مشوق‌هایی ارائه داد و قول داد که دسترسی ویتنام به بازارهای چین را گسترش دهد و مجموعه‌ای از قراردادها در زمینه هوش مصنوعی و تجارت کشاورزی امضا کرد. این کشورها در حال برنامه‌ریزی برای یک خط آهن فرامرزی به ارزش ۸.۴ میلیارد دلار هستند. شی همچنین از ویتنام خواست تا در مخالفت با "قلدری یک‌جانبه"، اشاره‌ای به ترامپ، به چین بپیوندد.

پاسخ ویتنام به آن درخواست ملایم بود؛ روزها پس از این سفر، فام مین چین، نخست‌وزیر، از "رابطه بی‌نظیر" کشورش با آمریکا تمجید کرد – که بر رقص دیپلماتیک دولتش بین دو قدرت تأکید دارد.

با این حال، پرسنل نظامی چین به همراه نیروهای ویتنامی در رژه سالگرد، و همچنین واحدهایی از کامبوج و لائوس، دعوت شدند. سرکنسول آمریکا در شهر هوشی مین نیز در این مراسم شرکت کرد.

غیرنظامیان ویتنامی در حال بالا رفتن از دیوار سفارت آمریکا در سایگون در سال 1975
غیرنظامیان ویتنام جنوبی در سال ۱۹۷۵ از دیوار ۱۴ فوتی سفارت آمریکا در سایگون بالا می‌روند و تلاش می‌کنند به هلیکوپترهای تخلیه برسند.<span class="media-ui-Caption_credit-wcEX9fml84M-">عکاس: هیو وان اس/آسوشیتدپرس</span>
هیو وان اس/آسوشیتدپرس

خیابان‌های شهر مملو از جمعیت بود، پس از اینکه هزاران نفر شب را در پیاده‌روها خوابیدند تا دید خوبی داشته باشند. تفنگداران دریایی مسلح به سرنیزه و پزشکان نظامی در لباس‌های سبز تیره به گارد ساحلی، نیروهای نظارت سایبری و یگان‌های نخبه نیروهای ویژه در رژه‌ای پیوستند که با سخنر انی از لئونگ کوونگ، رئیس جمهور، آغاز شد.

کوونگ در سخنرانی خود به ندرت از آمریکا نام برد و در عوض بر دستاوردهای اقتصادی و نظامی کشور تأکید کرد و از اهمیت "همبستگی بین‌المللی" صحبت کرد – اشاره‌ای محتمل به چین. اما او به "فداکاری‌های قهرمانانه نسل‌ها از هموطنان و رفقا" اشاره کرد که "بزرگترین پیروزی در تاریخ مبارزه ویتنام برای آزادسازی ملی" را به ارمغان آورد.

آمریکا و ویتنام همچنان روابط تجاری و نظامی خود را عمیق‌تر می‌کنند و به گمانه‌زنی‌ها در مورد یک توافق بزرگ فروش هواپیمای بوئینگ دامن می‌زنند. ماه گذشته، ارتش آمریکا برای اولین بار پس از جنگ ویتنام، یک ناو هواپیمابر در بندر داناگ مستقر کرد. چین به شدت به نزدیکی روابط بین هانوی و واشنگتن اعتراض کرده است، در حالی که ویتنام تلاش می‌کند به طور همزمان روابط خود را با بزرگترین شریک تجاری خود، پکن، تقویت کند.

در شهر هوشی مین، جشن روز اتحاد دوباره با نمایش قدرت نظامی در صبح، و نمایش ثروت اقتصادی کشور در شب ادامه یافت، با آتش‌بازی بر روی رودخانه سایگون و گروه‌های موسیقی زنده تا پاسی از شب.

اما در میان جشن‌ها، حس ناراحتی وجود داشت. ویتنامی‌ها در یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۴ توسط مؤسسه تحقیقات جنوب شرق آسیا (ISEAS) بیشترین اعتماد را به چین در منطقه داشتند. اما تحلیلگران می‌گویند این اعتماد تنها در مورد مسائل اقتصادی است.

در یک نظرسنجی جداگانه توسط همین گروه در سال ۲۰۲۲، تنها ۲۰ درصد از ویتنامی‌ها معتقد بودند که کشورشان باید در صورت انتخاب بین آمریکا و چین، سمت چین را بگیرد، در حالی که ۴۷ درصد معتقد بودند که باید سمت آمریکا را بگیرد. این نشان می‌دهد که این کشور با یک دوراهی بزرگ روبرو است، همانطور که پنجاه سال پیش بود.